Stefaan "Maestro" Degand maakt kinderdroom waar en dirigeert het Nationaal Orkest van België: "Dit is niet voor iedereen weggelegd"

Voor het VRT Canvas-programma "Maestro Degand" heeft Stefaan Degand zich een klein jaar toegelegd op zijn kinderdroom: als dirigent een professioneel orkest leiden in zijn lievelingssymfonie, de vierde van Brahms. Zaterdag 27 januari was le moment suprême, in een uitverkochte Henry Le Bœufzaal in Bozar. Hoe dat klonk en eruitzag voor en achter de schermen, hoe zenuwachtig of rustig Degand was, hoe het orkest en het publiek reageerden: dat zie je in de laatste aflevering van "Maestro Degand".

Dirigente Pascale Van Os heeft Degand een jaar lang gecoacht. "Stefaan heeft het enorm goed gedaan. Beter dan dit kan niemand het, na een klein jaar oefenen", blikt ze terug. "Ik zat aan de zijkant van het podium en ik kon de expressie op zijn gezicht goed zien. Die was oprecht en zo kreeg hij de muzikanten helemaal mee."

"Tegelijk zijn er een aantal spannende momenten geweest, door technische mankementjes bij Stefaan. Het orkest heeft alles sportief en professioneel opgevangen. Ze kennen natuurlijk alle finesses in het stuk, dus er zijn geen wielen afgedraaid."

In onderstaande Instagrampost zitten ook enkele bewegende beelden van "Maestro Degand" in actie:

De prestatie van Degand doet andere muziekliefhebbers misschien dromen van een rol als dirigent. "Heel weinig amateurs kunnen wat Stefaan heeft neergezet. Hij is erin geslaagd om de klank van het orkest te sturen en mensen daarmee te ontroeren. Maar een professionele dirigent is hij zeker niet", benadrukt dirigente Pascale Van Os.

"Je kan het niveau van Stefaan vergelijken met een goede eerstejaarsstudent die klaar is om het te proberen voor een orkest. Op technisch vlak heeft hij enorm veel bijgeleerd. En qua expressie staat hij zelfs verder dan een gemiddelde eerstejaars. Ik heb hem op dat vlak dingen zien doen die sommige professionals niet gedaan krijgen."

Dirigeren valt niet volledig aan te leren: er zijn bepaalde intrinsieke eigenschappen voor nodig. "Een dirigent moet een enorme liefde en passie hebben voor muziek, een goede intuïtie en vooral geen angst om het gevoel bij de muziek te tonen en over te brengen. Stefaan beheerst dat aspect meer dan goed en daarop konden we voortbouwen", zegt Van Os.

"Zijn grote sterkte is dat hij op een heel natuurlijke manier kan overbrengen aan een orkest hoe hij de muziek aanvoelt. Hij kent die vierde van Brahms als geen ander, en de muziek betekent ongelofelijk veel voor hem. Hij is erin geslaagd om de connectie te leggen met de muzikanten en hen te laten reageren op zijn aanwijzingen. Het is niet evident om zo'n log orgaan als een orkest is mee te krijgen."

Het technische aspect van dirigeren, en meer bepaald het gebruik van de handen en de baton (het dirigeerstokje, red.), vallen wél aan te leren. "Mits héél veel oefening kan iedereen in theorie leren hoe je voor een orkest staat en beweegt. Maar dan begint het pas: overbrengen hoe de muziek moet klinken, is niet voor iedereen weggelegd. Het moeilijkste aspect is dat je als dirigent met beide handen iets anders moet doen om je boodschap over te brengen."

"Met je rechterhand moet je de hele tijd stabiel de maat aangeven, links doe je iets anders, door accenten te leggen. Bij Stefaan was dit het grootste werkpunt. Technisch was zijn dirigeerbeurt zeker niet perfect. Mijn advies was om te focussen op de expressie. Een professioneel orkest weet wel wat gedaan. We hebben samen de partituur geanalyseerd en de momenten afgebakend waar Stefaan de muzikanten moest ondersteunen met duidelijke aanwijzingen. Dat is gelukt."

Niet enkel op technisch vlak heeft Degand op een jaar tijd enorm veel vooruitgang geboekt. Ook een goede non-verbale communicatie met het orkest is cruciaal. "Stefaan was tijdens de eerste repetities heel erg in zichzelf gekeerd. Gaandeweg is hij meer oogcontact beginnen maken met de muzikanten. In Bozar zag ik hoe hij er plezier uit haalde."

In "Maestro Degand" leert de kijker Stefaan Degand kennen als iemand die bijzonder kritisch is voor zichzelf. Over zijn acteerprestaties is hij zelden tevreden en ook over zijn eerste oefenmomenten als dirigent is hij niet positief. "Ik weet zeker dat Stefaan er in Bozar enorm van heeft genoten. Hij vond het gisteren zijn beste dirigeerbeurt van het afgelopen jaar, al beseft hij dat het niet perfect was."

"Stefaan was vooral blij dat het orkest de passages die voor hem belangrijk zijn, heeft gespeeld met de muzikale betekenis die hij in zijn hoofd had. Hij was hierdoor heel ontroerd. Het wederzijds respect tussen hem en de muzikanten was groot. Tijdens het optreden heeft Stefaan het orkest bedankt, door zijn linkerhand op de borst te leggen. Door zijn passie voor klassieke muziek op deze manier te delen heeft Stefaan mensen zeker warm kunnen maken voor dit genre."