Het essentiële ‘The Zone of Interest’ toont de banaliteit van het kwade zoals nooit tevoren ★★★★★

Een warme, luie zomerdag. Een idyllisch meer omgeven door frisgroen gras. Joelende kinderen, kwetterende vogels. Niets doet vermoeden dat dit het jaar 1943 is, en dat even verderop aan de lopende band mensen vermoord worden.

In het ijzingwekkende The Zone of Interest houdt regisseur Jonathan Glazer (Under the Skin) de onnoemelijke gruwel van Auschwitz hardnekkig buiten beeld. Dat is namelijk ook wat kampcommandant Rudolf Höss (Christian Friedel) en zijn vrouw Hedwig (ijskoude rol van Sandra Hüller) in hun dagelijkse leven doen.

Paradijsje naast de hel

Een hoge muur scheidt hun “paradijsje”, een keurige villa met een weelderige tuin en een tros kinderen, van de hel op aarde. Alles wat daarachter gebeurt, negeren ze compleet. De rookpluimen van aankomende treinen. De stank van verbrande lijken. De kreten die door merg en been gaan, de geweerschoten.

The Zone of Interest gaat over misselijkmakende onverschilligheid en extreme cognitieve dissonantie. Op het nulpunt van de menselijke beschaving proberen deze personages een schijn van normaliteit te bewaren. Toch vindt de weggedrukte werkelijkheid haar weg naar buiten. Ze manifesteert zich in de rusteloze slaapwandelingen van een kind. In het ontroostbare gekrijs van een huilbaby. In een plotse zure oprisping.

Er zijn films die zich op het netvlies branden, maar The Zone of Interest zet zich vooral op het trommelvlies vast. Glazer maakt twee verschillende films: het ordinaire, huiselijke drama dat je ziet, en de onverdunde horrorfilm die je hoort. Door die twee radicaal bovenop elkaar te plaatsen, creëert hij een van de meest fysiek ongemakkelijke filmervaringen ooit. U zal de machinale brom van de doodsfabriek nog dagenlang in uw maag voelen doormalen.

Verborgen camera’s

Net zoals in Under the Skin, waarin Scarlett Johansson een alien speelde, tast Glazer de buitengrenzen van de menselijkheid af. Maar de markante visuele stijl van zijn vorige film wordt hier totaal gedeconstrueerd. Glazer filmt met meerdere verborgen camera’s, en volgt de personages door het huis via klinische cuts die de geautomatiseerde, afstandelijke slachthuislogica van de nazi’s weerspiegelt. De haarscherpe fotografie brengt de geschiedenis angstaanjagend dichtbij het heden.

Het idee van de banaliteit van het kwaad, zoals de joodse filosofe Hannah Arendt het benoemde, is intussen gemeengoed, maar nooit eerder zette iemand het zo treffend om in beeld en geluid. Wanneer componist Mica Levi (Jackie) tijdens de aftiteling een infernaal koor ontketent, blijf je verpletterd in je stoel achter met de vraag: zouden wij ook in staat zijn om een obsceen normaal leven te leiden in de schaduw van deze gruwel?

‘The Zone of Interest’ speelt vanaf 31/01 in de bioscoop.