Het klinkt verrassend, maar weinig beroepsgroepen zagen hun vermogen de afgelopen jaren zo hard toenemen als landbouwers. In 1995 kostte een hectare landbouwgrond nog 15.000 euro, in 2022 was de prijs in Vlaanderen opgelopen tot 63.000 euro. Volgens de Notarisbarometer werd in West-Vlaanderen zelfs gemiddeld 77.318 euro per hectare neergeteld, met uitschieters van meer dan 100.000 euro per hectare voor goede percelen. Een boer met 50 hectare landbouwgrond zit dus op een vermogen van 3,2 miljoen euro, terwijl dat 30 jaar geleden nog maar 750.000 euro was.

Dat is goed nieuws voor een landbouwer die ermee wil stoppen en de grond verkoopt, maar slecht nieuws voor een jonge boer die akkers en weiden wil kopen of broers en zussen moet uitkopen om de boerderij van de familie te verwerven. De overname van een boerderij is een miljoenenzaak, waarbij de kopers forse leningen van miljoenen euro’s moeten aangaan alleen al om voldoende grond te kunnen kopen om rendabel te werken. Dat landbouwgrond zo duur is, is een van de redenen waarom de boeren op straat komen.

“De grondprijzen stijgen onder meer doordat grote investeerders landbouwgrond kopen als een waardevaste belegging, als een indekking tegen risico’s”, zegt Guy Vandepoel, bestuurder bij de Boerenbond. Volgens hem drijven ook natuurorganisaties die landbouwgrond kopen en rijke particulieren die weiden voor hun paarden aanschaffen de prijzen op. “We strijden met ongelijke wapens. Zij investeren in hun vrije tijd en kunnen meer neertellen voor een hectare dan wij die voor ons beroep werken.”

Vrachtwagens leeggemaakt

Colruyt, dat ook landbouwgrond aankoopt in België, is kop van Jut in het boerenprotest. Maandag blokkeerden landbouwers de weg aan het hoofdkwartier van de warenhuisketen in Halle, openden ze vrachtwagens en gooiden ze delen van de lading op straat.

Colruyt verwierf in korte tijd 570 hectare landbouwgrond. Volgens sommige boerenorganisaties biedt het bedrijf boven de marktprijs en drijft het zo de prijzen op. Bij de Boerenbond houden ze het bij “Schoenmaker, blijf bij je leest”. Vandepoel: “Colruyt baat die gronden niet zelf uit, wel bepaalt het wat erop moet worden geteeld. De landbouwer die bij Colruyt pacht, zal zijn producten ook aan dat bedrijf moeten verkopen. Dat ondergraaft de vrijheid van de boer.”

Bij Colruyt ontkennen ze met klem die aantijgingen. “Ik verzeker je, wij betalen de marktprijs voor de grond”, zegt Saskia De Block, de verantwoordelijke voor het landbouwbeleid bij Colruyt. “Evenmin zijn landbouwers verplicht om aan Colruyt te leveren. Vaak vinden ze het fijn dat wij hun producten verkopen.”

Lees ook

Lees ook

Ook de Waalse boer is het zat: “Als kind droom je van landbouw, als volwassene ga je eraan ten onder” 

Colruyt kocht in 2018 voor het eerst landbouwgrond aan. “Het Zilverleen in Alveringem stond te koop”, zegt De Block. “Dat was een 25 hectare groot biologisch groentebedrijf dat veel aan ons leverde. De eigenaars stopten ermee. We kochten de hele boerderij met 8 hectare extra grond, zodat de levering van groenten niet in het gedrang zou komen. We zochten en vonden nieuwe uitbaters.”

In Limburg kocht Colruyt vervolgens ook 84 hectare landbouwgrond, die het door twee broers-landbouwers op een innovatieve manier laat uitbaten. “Voor ons zijn twee zaken belangrijk: we willen met die aankopen net de grond verankeren voor de landbouwers en de voedselvoorziening. Daarnaast willen we dat er kwalitatieve producten geteeld worden met het oog op een goede bodemgezondheid.”

In Henegouwen en Waals-Brabant kocht Colruyt nog enkele honderden hectaren, dat het via zogenoemde cultuurcontracten voor een jaar aan een landbouwer verhuurt. “Dat zijn klassieke, transparante contracten die gangbaar zijn in de landbouw.” Het zijn vooral die aankopen die in Franstalige landbouwerskringen kwaad bloed zetten. “Om foute redenen”, zweert De Block.

Grote stallen

Door de hoge grondprijzen en schaarse aanbod moeten landbouwers het maximum uit hun grond halen om de leningen te kunnen afbetalen. “Als landbouwer moet je enorm veel kapitaal investeren, en kun je bijna niet anders dan op intensieve teelten in te zetten”, zegt Vandepoel. Of op intensieve veeteelt in grote stallen, met alle gevolgen van dien voor de omgeving.

Wie geen grond kan kopen, kan die pachten. Met zo’n 400 euro per hectare per jaar is dat veel goedkoper dan de 60.000 euro die een aankoop vergt. “Ongeveer de helft van de landbouwgrond wordt verpacht. Overheden zoals OCMW’s bezitten nog veel gronden. In Oost-Vlaanderen gaat het om zo’n 10 procent van het areaal. Uit geldnood verkopen ze hun gronden nu vaak. Ze kunnen die beter blijven verpachten aan landbouwers”, zegt Joris Relaes, topman bij het Instituut voor Landbouw, Visserij en Voedingsonderzoek.

Tegen de huidige grondprijzen is het volgens hem bijna onmogelijk om als buitenstaander landbouwgrond te verwerven. Je moet al zoon of dochter van een landbouwer zijn. “Behalve als je focust op de korte keten en groenten teelt. Dan kun je zelfs met 2 hectare een mooi rendabel bedrijf uitbouwen.”

Lees ook

 Landbouwbedrijven worden steeds groter, veestapel krimpt traag