Worden boeren met fluwelen handschoenen aangepakt? ‘Dit is pure pragmatiek, het mag niet ontsporen’

Het aanhoudende boerenprotest, niet alleen bij ons, maar ook in andere Europese lidstaten, begint blijkbaar vruchten af te werpen. Woensdag kondigde de Europese Commissie aan dat boeren in sommige gevallen een jaar uitstel kunnen krijgen voor milieumaatregelen, zoals de regel dat een deeltje van hun akkers braak moeten blijven.

Premier Alexander De Croo (Open Vld) sprong meteen op de kar. Hij noemde de tegemoetkoming van Europa “een belangrijke eerste stap”. En pleit zelf voor nog meer uitstel. “We moeten samen de administratieve lasten aanpakken die te vaak uit Europa komen. We moeten ook verder werk maken van een eerlijke prijs voor het harde werk van onze landbouwers.”

Zo proberen politici de boeren te overhalen om te stoppen met hun acties, die nu al enige tijd aan de gang zijn. Want die beginnen toch wel vervelend en vooral ook schadelijk te worden. Comeos, de sectorfederatie van supermarkten, vraagt de boeren om niet langer distributiecentra te blokkeren. Want daarmee schieten de boeren volgens hen in eigen voet. De boodschap van Comeos is duidelijk: het signaal is ondertussen wel gegeven, nu mag het stoppen.

Een gelijkaardig geluid is ook te horen bij de Antwerpse havenschepen Annick De Ridder (N-VA). Op X liet ze haar frustratie merken over het lamleggen van de Antwerpse ring dinsdag. “Bon, punt gemaakt, tijd om in te grijpen”, klonk het. “Betogingsrecht omvat niet het blokkeren van ringwegen, autostrades en het platleggen van het hele land.”

Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) riep minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v) dan weer op om dringend op te treden om de blokkades op te heffen, omdat de protesten volgens hem veiligheidsproblemen creëren.

Pure pragmatiek

Maar hoe doe je dat, blokkades opheffen en dus boze boeren met hun tractoren weghalen van de openbare weg? Trek een boer van zijn tractor en er is nog altijd een blokkade. Volgens minister Verlinden is de enige weg dan ook die van de dialoog. “De beslissingen worden op het terrein genomen”, zegt de minister aan VRT NWS. “We moeten in dialoog blijven met de boeren om tot een normale organisatie van manifestaties te kunnen overgaan.”

Het geeft wel de indruk dat de boeren hier met fluwelen handschoenen aangepakt worden. Bij heel wat klimaatactivisten borrelde de afgelopen dagen al frustratie op. Want met hen wordt doorgaans niet eerst gepraat, zij worden meteen opgepakt als ze de openbare orde verstoren, soms zelfs nogal hardhandig. En de vakbonden en het hele middenveld hebben er vorig jaar net een lange strijd op zitten tegen het betogingsverbod voor amokmakers dat de federale regering wou invoeren.

Maar als de boeren amok maken, knooppunten en distributiecentra bezetten en brandjes stichten op de openbare weg is vooral te horen dat boeren ook betogingsrecht hebben en kiest men dus liever voor dialoog. “Pure pragmatiek”, stelt een veiligheidsexpert bij de federale politie die zijn naam uit veiligheidsoverwegingen liever niet in de krant wil. “Van boze boeren op hun grote tractoren gaat heel wat dreiging uit. Ze kunnen ook, wanneer de boel ontploft, veel meer schade aanrichten dan de doorsnee klimaatactivist. Dat hebben eerdere boerenprotesten ons geleerd. We kiezen dus voor dialoog om de situatie niet te laten ontsporen.”

Dat is ook de tactiek die andere Europese landen toepassen. Althans voorlopig. In Frankrijk bijvoorbeeld, waar het protest al langer aan de gang is, kozen de ordediensten tot nu toe ook voor dialoog. De enige voorwaarde was dat de boeren binnensteden en grote versmarkten links lieten liggen. Woensdag bleek een colonne van 200 à 300 tractoren wel Parijs en de grote versmarkt van Rungis heel dicht te naderen. De Franse gendarmerie liet alvast pantservoertuigen oprukken.

Dat de acties van boeren in de meeste landen niet allemaal gecoördineerd verlopen, maakt het werk van de politie ook lastiger. Want een deel van de huidige blokkades gebeurt niet op aansturen van officiële landbouworganisaties. “Het zijn spontane acties, waarbij vooral jonge boeren in whatsappgroepjes afspraken maken over waar ze welke actie gaan opzetten”, zegt de veiligheidsexpert. “Dat maakt het allemaal behoorlijk onvoorspelbaar. De politie moet ook bij elke actie op zoek naar een aanspreekpunt, omdat niemand de algemene leiding heeft. Eenzelfde probleem stelde zich ook in 2018, bij de protesten van de gele hesjes.”

Vlaams niveau

Bij de Boerenbond zelf is te horen dat zij alvast gewoon doorgaan met hun geplande acties, ook al komen er ondertussen kleine toegevingen vanuit de politiek. Donderdag is er nog actie gepland in Gent, vrijdag in Roeselare en volgende week vrijdag in Genk. Kwestie van in alle provincies de boodschap aan de politiek duidelijk gesteld te hebben.

Wat daarna gebeurt, zal afhangen van de antwoorden van de politiek, vooral dan de Vlaamse, zegt Elisabeth Mertens, woordvoerder bij de Boerenbond. “Een groot deel van de bekommernissen van onze leden, zoals het stikstofdecreet en het mestactieplan, situeren zich op Vlaams niveau”, zegt ze. De Boerenbond vroeg woensdag een overleg met de voltallige Vlaamse regering. Het kabinet-Jambon liet al weten vrijdag een delegatie van de boeren te willen ontvangen.

Vraag is of daar iets uit kan komen, dat op korte termijn de gemoederen kan bedaren en tegemoet kan komen aan de eisen van boeren. Mertens meent van wel. “We willen dat boeren meer betrokken worden bij het opstellen van regelgeving en vragen dat er een socio-economische studie komt naar de impact van alle maatregelen voor de boer”, zegt ze. “We willen een duidelijk beeld van wat haalbaar is voor boeren en wat niet.”

En ze willen ook meer financiële tegemoetkoming. Want de kosten voor boeren zijn gestegen en op hun inkomsten, de prijzen die ze krijgen voor hun producten, hebben ze vaak weinig vat. Waardoor de marges vaak heel klein zijn.

Maar of dat de gemoederen zal kunnen bedaren en vooral de spontane blokkades door boeren kan doen stoppen, is wel de vraag. “De boeren willen vooral meer respect”, zegt Piet Vanthemsche, die jarenlang voorzitter van de Boerenbond was. “Ze hebben nu het gevoel dat ze allerhande regels moeten volgen, niet genoeg verdienden en nog eens opgezadeld worden met alle zonden van Israël. Dit is al jaren aan de gang. Wat nodig is, is een echt grondige discussie over waar we naartoe willen met onze landbouw.”