CHECK – Ja, een boer verdient gemiddeld minder dan een loontrekkende, maar vergelijken is erg moeilijk 

"De gemiddelde boer in Vlaanderen verdient 60 procent van wat de gemiddelde Vlaming verdient", zei Bram Van Hecke, eerste opvolger Europese lijst CD&V en ex-Groene Kring op maandag 29 januari in "Terzake". "60 procent." Maar klopt dat cijfer?

In een e-mail naar VRT NWS verwijst Van Hecke naar studies die landbouwers vergelijken met loontrekkende Vlamingen. De meest recente vergelijking tussen het inkomen van landbouwers en loontrekkenden in Vlaanderen vinden we terug in het Landbouwrapport 2024 van het Agentschap Landbouw en Zeevisserij van de Vlaamse overheid. Over dat nieuwe Landbouwrapport hebben we uitvoerig bericht.

Daarin staat dat het familiaal arbeidsinkomen van een voltijdse landbouwer in 2021 met 44.705 euro 8 procent lager ligt dan het inkomen van een voltijds loontrekkende in Vlaanderen (48.595 euro bruto in 2021). 8 procent ligt ver van het getal waarover Van Hecke spreekt.

Maar de variaties binnen de groep zijn groot. Wanneer we naar de deelsectoren kijken, zien we dat het inkomen in de tuinbouw bijvoorbeeld sterk schommelt en in de periode 2012-2021 gemiddeld 51,4 procent hoger lag dan het inkomen van de loontrekkende Vlaming. 

Het gemiddelde familiaal inkomen in de deelsector landbouw ligt echter een pak lager en is voor diezelfde periode gemiddeld 31,9 procent minder dan het inkomen van de loontrekkende. Dat komt neer op 68,1 procent van de gemiddelde loontrekkende Vlaming. Dat getal ligt al dichter in de buurt van het getal dat Van Hecke gaf, maar komt nog niet overeen. 

Via e-mail verduidelijkt Van Hecke inderdaad dat hij het niet over de sector in zijn geheel heeft, maar enkel over de deelsector van de landbouwers. "Tuinbouw doet het typisch beter, waardoor die sector de cijfers naar boven haalt. Ik heb me in het verleden afgevraagd of ik niet beter daarover spreek. Ik doe dat niet omdat dat het verschil in sommige andere sectoren maskeert." In dezelfde e-mail schrijft Van Hecke ook dat de meest recente cijfers uit het Landbouwrapport 2024 inderdaad meer richting 70 procent wijzen.

Een vergelijking maken tussen landbouwers en werknemers is natuurlijk niet makkelijk. De statuten verschillen, werknemers moeten een huis betalen terwijl landbouwers vaak op hun bedrijf wonen, enzoverder. Het cijfer verschilt ook sterk van jaar tot jaar. Zo was 2019 een goed jaar voor de boeren: in dat jaar verdiende de gemiddelde landbouwer volgens het Agentschap meer dan de gemiddelde werknemer.  

Maar als we alle cijfers nemen sinds 2012, dan zaten de landbouwers daar wel meestal onder, zoals eerder gemeld in de VRT-rubriek "Het cijfer". Tijdens de periode 2012-2021 lag het gemiddelde inkomen in de totale landbouwsector 17,5 procent lager dan het gemiddeld inkomen van een loontrekkende in Vlaanderen. 

"Het hangt inderdaad af van welke groepen je met elkaar vergelijkt", zegt landbouweconoom Erik Mathijs (KU Leuven). "Het gemiddelde inkomen in de landbouwsector heeft een enorme spreiding, de variatie is immens."

"Bovendien is het geen gemakkelijke vergelijking. De meeste boeren zijn zelfstandigen en hebben een eenmanszaak of een vennootschap. Het is erg moeilijk om dat te vergelijken met een loontrekkende."

Dat zegt ook milieueconoom Steven van Passel (UA). "Het zijn gemiddelden uit een sector met grote variaties. Er zijn boeren die heel goed verdienen en er zijn er die heel slecht verdienen. Dat is al een eerste bedenking."

"Bovendien is het moeilijk om loontrekkenden te vergelijken met zelfstandigen: die zitten in andere belastingregimes. De fiscaliteit is gewoonweg anders. De vergelijking wordt ook sterk gestuurd door aannames, zoals de fictieve rente en de fictieve pacht op grond en bedrijfskapitaal. Maar wat wel waar is: de grote vetpot is de landbouw doorgaans niet."

Dat ziet ook landbouweconoom Xavier Gellynck (UGent). "Om het landbouwinkomen te berekenen, wordt niet enkel naar aangerekende kosten gekeken, maar ook naar fictieve kosten, zoals bijvoorbeeld de pacht voor grond in eigendom die betaald had moeten worden in het geval dat het bedrijf deze grond had moeten huren."

"Hetzelfde gebeurt voor arbeid: men gaat een vergoeding toekennen aan de arbeid die geleverd werd door gezinsleden, los van het feit of die al dan niet betaald werd. Al deze kosten resulteren vaak in negatieve bedrijfsresultaten."

Nog iets wat de gemiddelde cijfers volgens Gellynck naar omlaag haalt, zijn de kleine bedrijven in het algemeen en zogenaamd uitbollende bedrijven die nog steeds het statuut van landbouwbedrijf hebben in het bijzonder. "Het gaat vaak om mensen boven pensioenleeftijd die er bij wijze van spreken nog een paar koetjes op na houden. Die leiden in de statistieken en de berekening van gemiddelden tot een neerwaartse beweging."

"Ik begrijp dat het inkomen voor heel wat landbouwbedrijven niet zo rooskleurig is, maar we mogen niet vergeten dat er ook zeer performante bedrijven bestaan die het heel goed doen en die bijgevolg een royaal inkomen hebben."