Grensoverschrijdend gedrag speelt breed binnen de hele Nederlandse publieke omroep (NPO), maar met signalen is “niet voldoende professioneel en doortastend” omgegaan. Dat is de conclusie van de commissie-Van Rijn, die ruim een jaar onderzoek deed naar de werkcultuur bij de NPO. Dat meldt NRC Handelsblad. De commissie sprak met meer dan 200 omroepmedewerkers over de cultuur op de werkvloer. Ook werd door zo’n 2500 mensen een vragenlijst ingevuld. Volgens het rapport, dat de titel Niets gehoord, niets gezien, niets gedaan meekreeg, hebben ruim 1.484 medewerkers aangegeven in het afgelopen jaar “als doelwit of getuige” te maken te hebben gehad met grensoverschrijdend gedrag. Dat zijn drie op de vier mensen die de vragenlijst hebben ingevuld. De commissie schrijft “erg geschrokken” te zijn van deze bevindingen.

Seksuele liedjes

In de gesprekken noemden medewerkers voorbeelden van seksuele opmerkingen die zich vaak direct richten tot een persoon. Grappen en opmerkingen als: “Je broek zit heel leuk strak”, “Wil je mijn wortel zien?”, “Ben je weleens geneukt?”, “Waarom heb je dat rokje van vorige week niet aan?”, vrouwelijke collega’s aanspreken als “poesje”, en vragen aan vrouwelijke collega’s “wie zou je liever pijpen, mij of …?”, zo staat in het rapport.

Wie daar ongemakkelijk op reageerde werd door collega’s weggezet als preuts of verlegen. De commissie schrijft: “Er zijn in gesprekken voorbeelden genoemd van mannelijke collega’s die in bijzijn van andere collega’s – waaronder jonge vrouwen – op de werkvloer bespraken wie zij ‘geneukt’ hadden in het weekend, over ‘bordelen’, ‘aftrekken’ en ‘hoeren’, en bij wijze van grap seksuele liedjes zongen en iemands broek naar beneden trokken.”

Schreeuwcultuur

Bij verbale intimidatie spreken medewerkers in de gesprekken over een “schreeuwcultuur”, waarbij een aantal aangeeft dat deze als normaal gezien werd. Medewerkers benoemen dat zij hebben meegemaakt of geobserveerd dat er “in gezichten geschreeuwd” is, “mensen vernederd zijn tot ze huilend wegliepen”, medewerkers uitgescholden zijn en medewerkers “de grond ingetrapt werden”.

Ook pestgedrag komt veel voor, zo gaven de geïnterviewden aan. Voorbeelden zijn: “jij zult nooit goed zijn in jouw functie”, “als het aan mij had gelegen had je geen vast contract gekregen”, “ik geloof er niets van dat jij dat kunt”. Medewerkers geven ook aan dat hen verteld werd dat zij “alles verkeerd doen”. Een aantal medewerkers spreekt zelfs over pesten in de vorm van ‘lastercampagnes’ en ‘karaktermoord’, waarin reputaties van medewerkers geschaad werden door ze weg te zetten als onbetrouwbaar als zij bijvoorbeeld een keer hun werk niet afkregen of niet op het werk aanwezig waren, zo schrijft de commissie.

Meerdere medewerkers spreken over situaties waarin met name vrouwen, maar ook jonge (homoseksuele) mannen, worden ‘gekeurd’ en geselecteerd op basis van hun uiterlijk. “Ze functioneert niet, maar ik vind haar wel leuk om naar te kijken. Dus ze mag blijven”, werd bijvoorbeeld gezegd over een medewerkster. Of: “Je hebt dit alleen voor elkaar gekregen omdat je een aantrekkelijk wijf bent”.

Mentale en fysieke intimidatie

Aanleiding tot het onderzoek was een artikel in De Volkskrant over de werksfeer bij de populaire talkshow De wereld draait door (DWDD). Medewerkers van dat succesvolle programma vertelden achter de schermen geregeld te maken te hebben gehad met vernederingen en woede-uitbarstingen van presentator Matthijs van Nieuwkerk. Uit het rapport blijkt dat er ook sprake was van fysieke bedreigingen, aldus De Volkskrant. Medewerkers zijn bij hun keel gegrepen, over de tafel getrokken, tegen de muur gedrukt, fysiek tegen de grond geduwd, in hun gezicht gespuugd en aan hun arm vastgepakt.

LEES OOK. Een jaar na het grensoverschrijdend gedrag van Matthijs van Nieuwkerk: “Shocktherapie was exact wat hij nodig had

Naar aanleiding van de conclusies van het rapport, greep van Nieuwkerk de kans om nogmaals zijn excuses aan te bieden voor zijn “aandeel in de werkcultuur achter de schermen”. Van Nieuwkerk zegt zich te realiseren dat hij als presentator van DWDD “een voorbeeldfunctie” heeft.