Herverkiezing lijkt formaliteit voor populaire, maar autoritaire president van El Salvador

De moordcijfers in El Salvador daalden tijdens zijn presidentschap spectaculair, maar de rechtstaat overleefde het nauwelijks. In het Midden-Amerikaanse land is al bijna twee jaar de noodtoestand van kracht. Tegenstanders van de president vrezen dat de democratie verder zal worden uitgehold.

De peilingen in El Salvador voorspellen een eenvoudige overwinning voor Bukele en zijn partij, Nuevas Ideas (Nieuwe Ideeën). Volgens de Spaanse krant El País moeten de vijf andere presidentkandidaten zich afvragen of ze de verkiezingen überhaupt overleven. De kandidaten van de twee traditionele partijen, die de Salvadoraanse politiek voor 2019 drie decennia domineerden, peilen rond 5 procent en liggen dus ver achter.

Bukele voerde als president een felle strijd tegen de ‘maras’, de straatbendes die het land sinds de jaren negentig in hun greep houden. Na meer dan zestig moorden op een dag kondigde hij in maart 2022 de noodtoestand af: het leger dreef de strijd tegen mogelijke bendeleden op. Bijna 75.000 mensen verdwenen in de gevangenis. Amnesty International acht dat beleid verantwoordelijk voor marteling, verdwijningen en de dood van minstens 132 gevangenen.

Sommige mensen werden volgens een rapport van de mensenrechtenorganisatie simpelweg gearresteerd omdat ze tatoeages of een strafblad hadden. Uit een analyse van lokale hulporganisaties blijkt ook dat slachtoffers van willekeurige arrestaties vaak uit buurten komen die gestigmatiseerd worden door armoede of bendevorming. Ook is er niet of nauwelijks juridische bijstand voor de gearresteerden, blijkt uit onderzoek van nieuwswebsite El Faro.

De president zelf pakt uit met de toegenomen veiligheid in het land, dat ruim zes miljoen inwoners telt. Terwijl het VN-bureau voor Drugs en Criminaliteit (UNODC) in 2018 nog meer dan vijftig moorden per 100.000 inwoners registreerde, daalde dat cijfers in 2022 onder de acht moorden. El Salvador is volgens minister van Justitie Gustavo Vilatoro na Canada het op een na veiligste land van het Amerikaanse continent geworden.

In principe verbiedt de grondwet een onmiddellijke herverkiezing, maar het Salvadoraanse Hooggerechtshof, dat aanleunt bij de regering, rechtvaardigde de kandidatuur van Bukele. Critici maken zich zorgen dat hij zich aan de macht vastklampt. Bukele lacht die kritiek weg en beschreef zichzelf op sociale media eerder als “de coolste dictator ter wereld”.

De 42-jarige Bukele speelt het imago rond zijn veiligheidsbeleid en andere ambitieuze projecten zorgvuldig uit op sociale media. Zo voerde hij in 2021 bitcoin in als tweede officiële munt van El Salvador. Dat idee bleek geen succes, maar de marketingcampagne leverde het land wel heel wat bekendheid op. Bukele heeft meer volgers op Facebook (7,1 miljoen) dan dat zijn land inwoners telt. Op Instagram en X telt hij ongeveer 6 miljoen volgers.

Ook naar aanleiding van de presidentsverkiezing spreekt hij zijn volgers toe. “Ons land is veranderd”, zegt Bukele donderdag in een video op zijn sociale media. “Zondag is het aan ons om die veranderingen te behouden.”

Bukele wordt in andere Latijns-Amerikaanse landen, die kampen met geweld van (drugs)bendes, met interesse gevolgd om zijn aanpak van de criminaliteit. Veel deskundigen plaatsen evenwel vraagtekens bij de strategie van massa-arrestaties op langere termijn.

De Salvadoranen kiezen vandaag niet alleen hun staatshoofd, maar ook het parlement en de gemeenteraden van 262 gemeentes. Naar alle verwachting vergroot de regeringspartij van Bukele haar meerderheid.

KIJK OOK. Salvadoraanse president Nayib Bukele brengt opnieuw 2000 gevangenen over naar megagevangenis in Tecoluca