Waarom wordt Israël niet uitgesloten van het Songfestival? En wat denken voormalige Vlaamse kandidaten zoals Gustaph en Tom Dice?
Moet Israël geweerd worden van het Songfestival? Het is een vraag die steeds meer gemoederen beroert. In verschillende landen hebben artiesten petities tegen de Israëlische deelname ondertekend. Wij vroegen enkele voormalige Vlaamse kandidaten naar hun mening. Intussen houdt de EBU, de organisatie van omroepen achter het Songfestival, voorlopig voet bij stuk: Israël blijft welkom op de grootste liedjeswedstrijd ter wereld, ondanks de bloedige oorlog in Gaza.
Het Eurovisiesongfestival vindt dit jaar in Zweden plaats. Het is ook vanuit dat land dat begin deze week een opvallende actie werd gelanceerd: meer dan 1.000 Zweedse artiesten vroegen in een open brief aan de European Broadcasting Union (EBU) om Israël dit jaar niet te laten deelnemen.
De Zweedse winnares van vorig jaar, Loreen, zit daar niet bij. Maar wel voormalige Zweedse Songfestivaldeelnemers zoals Eric Saade of Malena Ernman (de moeder van klimaatactiviste Greta Thunberg). Eerder deden artiesten uit Finland en IJsland al een oproep tot een boycot. In Noorwegen waren er dan weer protestacties tijdens de Noorse preselecties.
In ons land lijkt het voorlopig niet zo’n vaart te lopen. De meeste grotere platenfirma’s hebben geen weet van soortgelijke protestacties bij hun Belgische artiesten. Een rondvraag bij enkele voormalige Vlaamse Songfestivaldeelnemers levert eenzelfde geluid op. Sommige artiesten willen zich helemaal niet uitspreken.
"Het is dan ook een gevoelig punt", begrijpt Micha Marah, die ons land vertegenwoordigde op het Songfestival in 1979, in Jeruzalem. "We weten allemaal wat de Palestijnen moeten ondergaan en ook de gewone Israëli’s willen hun leven voortzetten."
"In het licht van wat daar gebeurt, is het Songfestival maar een lichtgewicht. Straffen we Israël, de Israëlische regering, überhaupt als we zeggen dat ze niet mogen meedoen?", vraagt ze zich af.
Tom Dice, die ons land een zesde plaats bezorgde in 2010, zou in deze oorlogscontext naar eigen zeggen niet weigeren om het Songfestivalpodium te delen met Israël. "Ik zou vooral focussen op mijn eigen land en België trots willen maken", klinkt het. Al begrijpt hij de commotie rond de Israëlische deelname, "want je vertegenwoordigt het land".
Dice ziet daarom heil in een "neutrale vlag", zoals voor Russische sporters bij de Olympische Spelen. "Want een artiest met een droom, die niets met de oorlog te maken heeft, moet die kans blijven krijgen."
Een kritisch geluid bij Gustaph, die vorig jaar op het podium stond: "Ik heb begrip voor het feit dat het Eurovisiesongfestival in de eerste plaats een liedjeswedstrijd is en dat het een nobel idee is om het verbindende van muziek voorop te plaatsen."
"Maar ik vind het wel vreemd dat de organisatie 2 jaar geleden Rusland kon bannen, vanuit een duidelijke politieke ideologie, om dit jaar dan de apolitieke kaart te trekken. Dat lijkt mij niet consequent."
Laura Tesoro, de Belgische kandidate uit 2016, zwaaide vorige maand met een Palestijnse vlag op het podium van het Vlaamse openingsevenement van het Belgische EU-voorzitterschap. Reageren op een eventuele boycot van Israël doet ze nu niet. Ze verwijst naar haar reactie die ze gaf na de protestactie op het EU-event.
"Het hijsen van een Palestijnse vlag betekent NIET dat ik Hamas steun of dat ik joden haat of dat ik het oké vind dat onschuldige burgers - eender waar ze wonen - gedood worden. Het betekent dat ik wil dat er een einde komt aan alle oorlogen en alle genocides”, klonk het toen.
Waarom werd Rusland wel uitgesloten en Israël niet?
Ook het brede publiek stelt zich duidelijk vragen bij de deelname van Israël. Op sociale media tieren de oproepen tot een boycot welig. Nogal wat mensen maken de vergelijking met Rusland, dat na de inval in Oekraïne werd uitgesloten van deelname aan het Eurovisiesongfestival.
"Vergelijkingen maken tussen oorlogen en conflicten is erg complex", luidt het antwoord van de EBU. "Als niet-politieke mediaorganisatie doen we dat niet." De EBU wijst er verder op dat grote internationale sportfederaties Israël ook niet uitsluiten. Bovendien zijn het niet de regeringen die lid zijn van de EBU, maar wel de openbare omroepen van de verschillende landen. "En de Israëlische openbare omroep voldoet aan onze regels", stelt de EBU.
Het Eurovisiesongfestival is een niet-politiek event dat publiek wereldwijd verbindt met muziek
Toch kan de uitsluiting van Rusland in 2022 wel degelijk als een precedent worden gezien, want ook toen werd het land op zich uitgesloten van deelname aan het Songfestival, los van de vraag of de Russische openbare omroep wel voldeed aan de regels. Pas achteraf werd het lidmaatschap van de Russische zenders opgezegd.
Overigens, in 2022 schermde Eurovisie ook eerst met het "niet-politieke" karakter van de organisatie. Om een dag later Rusland toch uit te sluiten. Twee verschillen met de situatie nu: toen was Rusland een ander EBU-lid (Oekraïne) binnengevallen, wat de liedjescompetitie op zich in het gedrang zou kunnen brengen mochten beide landen samen op het podium komen te staan.
En vooral: de EBU gaf toen toe na druk van verschillende openbare omroepen, die dreigden om zich terug te trekken. Dat is op dit moment voorlopig niet het geval. In Scandinavië, waar het protest het hevigst is, laten de zenders het kennelijk over aan de artiesten zelf. In ons land scharen de VRT en de RTBF (die dit jaar de Belgische kandidaat aflevert) zich achter het standpunt van de EBU.
Reactie VRT
VRT volgt het standpunt van EBU, de European Broadcasting Union, in het huidige beleid rond de deelname van Israël aan het Eurovisiesongfestival en benadrukt de verbindende rol van het muziekfestival voor kijkers en luisteraars van over heel de wereld. Het Eurovisiesongfestival is een niet-politiek evenement waarbij omroepen en artiesten met elkaar in competitie gaan, niet de regeringen.
EBU heeft alle deelnemers voor het festival in 2024 geëvalueerd en heeft besloten dat de publieke omroep van Israël, KAN, tegemoetkomt aan alle voorwaarden voor dit jaar. EBU volgt daarmee het beleid van andere internationale organisaties, zoals sportfederaties, die op dezelfde wijze Israëlische deelnemers toelaten bij grote wedstrijden.
Net zoals EBU begrijpt VRT de bezorgdheden rond het huidige conflict in het Midden-Oosten en toont de publieke omroep respect voor de verschillende meningen over deze politieke situatie.
De "eer aan zichzelf houden"?
Hoe dan ook dreigt het een bewogen Songfestival te worden. Verwacht draconische veiligheidsmaatregelen en protestacties binnen en buiten de zaal. Trouwens niet alleen bij Israël.
Vorig weekend won de - van Israël afkomstige - zangeres Tali de preselecties in het Groothertogdom Luxemburg, dat na 31 jaar terugkeert naar het Songfestival. Tali droeg haar overwinning op aan haar broer, die volgens de Israëlische krant Haaretz dient in het Israëlische leger. Op sociale media regende het negatieve commentaren.
BEKIJK - De Luxemburgse inzending "Fighter" van zangeres Tali:
De Israëlische omroep zou natuurlijk zelf kunnen beslissen om zich dit jaar terug te trekken. "De eer aan zichzelf houden", schreef Songfestivalkenner Jonathan Hendrickx in een opiniestuk op de website Songfestival.be. "Niemand wint bij een deelname van Israël aan het Songfestival in 2024."
De kans dat Israël zich spontaan zal terugtrekken, lijkt eerder klein. Overigens, een belangrijke sponsor van het Songfestival is het bedrijf Moroccanoil, dat zijn oorsprong kent in Israël. Het land moet wel nog een kandidaat kiezen en die zal sowieso met een vergrootglas in de gaten worden gehouden. Politieke boodschappen zijn verboden op het Songfestivalpodium, met uitsluiting als mogelijke sanctie. Vredesliedjes, ook al is het maar ein bisschen, zijn wel welkom.