Na fatale sprong van ervaren basejumper: waarom riskeren mensen hun leven voor een kick?

Eind januari kwam de ervaren Britse basejumper Nathy Odinson op dramatische wijze om het leven. Tijdens een sprong van de 29e verdieping van een flatgebouw in Thailand ging zijn parachute niet open en maakte hij een fatale val. Er wordt niet van kwaad opzet gesproken, de politie gaat uit van een tragisch ongeval.

"Adrenalinejunkies" worden mensen zoals Odinson genoemd. Mensen die verslaafd zijn aan kicks. Waarom doen ze dit? En waarom riskeren ze er zelfs hun leven voor? Volgens Ingmar Franken, hoogleraar klinische psychologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam én verslavingsexpert, heeft het te maken met het beloningssysteem in onze hersenen dat wordt geprikkeld door dingen die we leuk vinden.

"Voor de meeste mensen zijn kleine prikkels voldoende om gelukkig van te worden. Denk aan 's ochtends in de zon je krant lezen met een koffie erbij. Of een warme douche nemen als je het koud hebt."

"Er is ook een categorie mensen die het lastig vindt om hier gelukkig van te worden", zegt Franken. "Ze hebben sterkere prikkels nodig om het beloningssysteem in hun hersenen te prikkelen. We zeggen weleens dat ze een afgestompt beloningssysteem hebben: het werkt minder goed, en dat is de basis van risicozoekend gedrag."

"Zelf deed ik ooit onderzoek bij mensen die parachutespringen. We vroegen hen toen of ze ook konden genieten van de kleine dingen in het leven. En wat bleek? Ze scoorden daar inderdaad lager op."

Basejumpers zelf geven weleens aan dat het vooral draait om "adrenaline". Maar Franken ziet dat enigszins anders. "De adrenaline gaat wel sterk omhoog bij risicozoekend gedrag, maar het is ook een stofje dat heel aspecifiek is. Het zegt niet of we iets leuk of lekker of angstig vinden."

"Dopamine is hier eigenlijk nog belangrijker. Het is een stofje dat ons gelukkig maakt, of zorgt dat we iets opnieuw willen doen. Het zegt tegen ons lichaam: dit was leuk, dit was fijn, dit wil ik nog een keer."

Is een "dopaminejunkie" dan een juistere term dan een "adrenalinejunkie"? "Dat klinkt wat negatief, maar we zien wel zeker parallellen met verslaving."

"Een belangrijke parallel is dat mensen steeds op zoek gaan naar een sterkere prikkel. Zo is parachutespringen eerst wel spannend, en prikkelt het dat beloningssysteem in de hersenen. Maar na je tiende sprong geeft het niet meer dezelfde kick als in het begin en dan ga je op zoek naar meer risicovol gedrag."

"Dat zie je ook terug bij alcohol- en drugsverslaafden. Ze willen steeds op zoek gaan naar iets sterkers, omdat de originele 'beloning' niet meer voldoende is."

Of je een "sensation seeker" bent of niet, is voor een deel aangeboren. "We zien ook dat dit soort gedrag vooral een mannenaangelegenheid is. Hetzelfde zie je terug bij verslavingen: ik heb geen precieze data, maar het zit rond de 80 procent mannen, en 20 procent vrouwen."

"Gelukkig zijn er individuele verschillen tussen mensen. We hebben ook niet te veel 'sensation seekers' nodig, want we weten allemaal dat je eraan kan overlijden. Maar evolutionair gezien zijn ze wel belangrijk. Denk aan de ontdekkingsreizigers die naar Amerika trokken. Je hebt hen nodig voor het voortbestaan van de mensen. Maar als iedereen het zou doen, zouden we snel uitsterven natuurlijk."