In twee decennia tijd is het aantal inwoners met een migratieachtergrond in België gestegen van ruim twee naar ruim vier miljoen. In diezelfde periode daalde het aantal Belgen zonder migratieachtergrond met 670.000. Zo is het aandeel inwoners met een migratieachtergrond in het hele land gestegen van een op de zeven in 2003 naar een op de drie in 2023. Dat blijkt uit cijfers van Statbel.

De groep van mensen met een migratieachtergrond wordt steeds diverser, en omvat niet alleen migranten. Behalve de niet-Belgen en de mensen die Belg zijn geworden, worden ook de mensen meegeteld die minstens één ouder van buitenlandse origine hebben. Ook de kinderen van een Belgisch-Nederlands koppel horen dus bij die groep. Belgen met alleen grootouders van buitenlandse origine worden niet meegeteld. Mensen zonder papieren zitten evenmin in de cijfers.

“Over die cijfers is wel wat discussie, maar uiteindelijk is het de beste manier om een bevolking in te delen volgens herkomst”, zegt professor sociologie Dirk Geldof (UAntwerpen, Odisee).

Uit de cijfers blijkt dat 20 procent van de groep met een migratieachtergrond uit de buurlanden komt. Nog eens 27 procent komt uit een ander EU-land, 53 procent van buiten de EU.

De cijfers tonen dat België in twintig jaar tijd veel diverser is geworden. Ook de komende decennia zal die evolutie zich doorzetten. De jongere generatie is immers veel diverser dan de oudere. Bij de 65-plussers heeft een op de zeven een migratieachtergrond. Bij de kinderen en jongeren is dat bijna een op de twee.

Wie vandaag op de schoolbanken zit, staat binnen tien à twintig jaar zelf aan de schoolpoort als ouder”, zegt Geldof. “Terwijl de volgende twintig jaar vooral oudere Belgen zullen sterven.”

In de politieke discussie over diversiteit wordt vooral de nadruk gelegd op immigratie. België telt sinds 1988 elk jaar meer immigranten dan emigranten. “Maar de demografische evolutie is een onderschatte motor van diversiteit”, zegt Geldof. “Zelfs als we een muur rond België bouwen, zou de diversiteit verder toenemen.”

Van Koekelare tot Sint-Joost

De toename verschilt sterk van plek tot plek. In Koekelare, in de provincie West-Vlaanderen, heeft amper 5 procent van de bevolking een migratieachtergrond. Honderd kilometer verderop, in het Brusselse Sint-Joost-ten-Node, heeft amper 9 procent géén migratieachtergrond.

De meest diverse gemeenten liggen in Brussel en zijn rand, de mijnregio in Limburg en de grotere steden als Antwerpen of Gent. De grootste toename vond plaats in en rond Brussel, maar ook in de Denderstreek, Antwerpen, Boom, Turnhout en Sint-Niklaas. Elke gemeente evolueert overigens in dezelfde richting. Overal is de diversiteit bij jongeren groter dan bij de rest van de bevolking.

“Je kunt er niet omheen: diversiteit is een basiskenmerk van onze samenleving geworden”, zegt Geldof. “Superdiversiteit wordt steeds meer gewoon. Er is een proces van normalisering, en dat lokt een tegenreactie uit, waar ook racisme deel van uitmaakt. Vergelijk het met het homohuwelijk: niet iedereen gaat daarmee akkoord, maar het is gewoner geworden.”

Dat vraagt om een mentaliteitsaanpassing in de hele samen­leving, stelt Geldof. “Neem de werkplek, het onderwijs of de buurt: iedereen zal vaker mensen ontmoeten met een andere etnische, culturele, taalkundige en religieuze achtergrond. De tijd dat één aanpak voor iedereen werkte, is voorbij.”