‘Een smartwatch kan niet meten of je gestrest bent of gewoon heel enthousiast’: over zin en onzin van Fitbit en co.

‘Relax Reminder!’ Het kan op elk moment gebeuren, bijvoorbeeld tijdens een verhit gesprek met een collega of bij het kijken van een spannende televisieserie. Ineens licht het schermpje van de smartwatch op, met de melding dat die een verhoogd stressniveau heeft gemeten en of de gebruiker misschien een ontspannende ademhalingsoefening wil doen?

Apple, Garmin en Fitbit zijn de bekendste producenten van smartwatches, die allemaal zijn uitgerust met stressmeters. De potentiële markt is groot: burn-out is in opmars. En ook als het niet tot een burn-out komt, kan stress leiden tot slaapproblemen, gewichtstoename of depressiviteit. Bovendien verhoogt chronische stress de kans op hart- en vaatziekten. Dat een smartwatch zijn gebruiker tijdens verhitte momenten wijst op een vijf minuten durende ontspanningsoefening – vier seconden inademen, vier seconden vasthouden, vier seconden uitademen – lijkt dus geen slecht idee. Maar hoe informatief zijn die meldingen nou echt?

Vertekend beeld

Volgens Denise van der Mee, stressonderzoeker aan de Vrije Universiteit Amsterdam, moeten we ermee oppassen. “Smartwatches meten arousal, een staat van alertheid of opwinding.” Dat kan zowel positief als negatief zijn, denk bijvoorbeeld aan een potje Mario Kart, of een ruzie met een partner. In beide gevallen gaat de hartslag omhoog. Om die reden vindt Van der Mee, die promoveerde op dit onderwerp, dat de smartwatches een vertekend beeld geven. “Je smartwatch kan alleen iets zeggen over opwinding, maar niet over je emotionele staat. Zelfs in het lab kunnen we aan je lichaam niet meten hoe je je voelt, daarvoor zou je een vragenlijst moeten invullen.”

De achterliggende technieken waarop de wearables berusten zijn wel afkomstig uit stressonderzoek. Zo meten de Garmin en de Apple Watch de variatie in het hartritme, waarbij minder variatie duidt op meer arousal. Er verschijnt dus niet meteen een melding bij een tijdelijk verhoogde hartslag, alleen als die vervolgens niet op tijd weer naar beneden gaat. De gebruiker moet de smartwatch dan wel 24 uur per dag dragen, opdat het apparaat de normale variatie in het hartritme ook kan meten.

De nieuwste Fitbit gaat een stap verder en combineert de variatie in hartritme met wat wetenschappers elektrodermale activiteit noemen, oftewel de geleidbaarheid van je huid. Dit is een indicator van opwinding, omdat die de zweetklieren aanzwengelt, en vocht op het huidoppervlak zorgt voor betere elektrische geleiding. Hoewel meer verschillende meetmethoden een preciezer beeld kunnen geven, is Van der Mee ook hier sceptisch over. “Hoe emoties in ons lichaam te zien zijn, verschilt voor iedereen. De een gaat eerder zweten dan de ander, bijvoorbeeld.” Daar houden smartwatches te weinig rekening mee. “Pas als we meer weten over die verschillen tussen mensen en hoe emoties tot uiting komen, kunnen we echt gaan meten wanneer iemand stress heeft.”

Stress van de stressmeter

De stressmelding op je smartwatch moet je dus met een korrel zout nemen. Maar kan het kwaad? Van der Mee waarschuwt: “Omdat een smartwatch helemaal niet kan meten wanneer je gestrest bent, en niet gewoon heel enthousiast, kun je ook niet actief iets doen aan je dagelijkse stressgehalte.” Terwijl fabrikanten van smartwatches daar wel vaak mee adverteren. Leer omgaan met stress, verbeter je slaap, leef een gezonder leven. Kwalijk, volgens Van der Mee: “Een hartslagmeter kan dat helemaal niet voor je doen.” Daar komt nog eens bij dat de stressmelding een zelfversterkend effect kan hebben. “Een vriendin vertelde dat ze stress kreeg omdat haar stress-score te hoog was.”

Zelf draagt Van der Mee trouwens al zes jaar een Fitbit en een tijdje geleden droeg ze zelfs twee smartwatches tegelijk. “Ik was benieuwd naar het verschil tussen de metingen van mijn Fitbit en de Garmin.” Wat bleek? Garmin is strenger voor zijn gebruikers. “Had ik volgens mijn Fitbit de tienduizend stappen gehaald, dan zat ik volgens mijn Garmin pas op achtduizend. En dat verschil van tweeduizend stappen zag ik iedere dag terug.”

Moeten alle smartwatches dan maar de prullenbak in? Dat is volgens Van der Mee niet nodig: “Ik vind het gewoon leuk speelgoed. En voor sommige mensen kan zo’n stappenteller een motivatie zijn om wat meer te bewegen, wat natuurlijk altijd goed is.”