Hoe Trump zijn lange schaduw vooruit werpt over de oorlog in Oekraïne

Blijven de VS een partner in de strijd tegen Rusland, of is Oekraïne voortaan vooral op de EU en zichzelf aangewezen? Die vraag wordt steeds urgenter, nu het Amerikaanse pakket van 61 miljard dollar militaire steun al maandenlang geblokkeerd zit.

Duits bondskanselier Olaf Scholz is naar Washington afgereisd om de druk op te voeren. Of dat veel zal uithalen is een andere vraag, want het dossier lijkt steeds meer te verzanden in platte partijpolitiek. Woensdag strandde het steunpakket in de Amerikaanse Senaat. Het ging om een wetsvoorstel voor een financieel pakket van 118 miljard dollar met verschillende elementen, zoals steun aan Oekraïne en Israël en een strengere grenscontrole in de VS.

“Biden had echt zijn nek uitgestoken om de Republikeinen tegemoet te komen”, zegt Amerika-kenner Willem Post (Clingendael). Zo zou hij volgens de nieuwe deal de mogelijkheid krijgen om de grens toe te gooien als er op één dag meer dan vierduizend migranten vanuit Mexico de VS bereiken. “Hij kreeg daar veel kritiek voor vanuit de linkerflank.”

Dat zoveel Republikeinen nu tegen maatregelen stemmen waar ze zelf om gevraagd hadden, is vooral te wijten aan stokebrand Donald Trump. Hij wil koste wat het kost vermijden dat er voor de verkiezingen een akkoord over de grensbewaking komt en werpt zo al zijn lange schaduw vooruit over het Amerikaanse Oekraïne-beleid.

Niet meer bolwerken

In Kiev dringt zich steeds nadrukkelijker de vraag op hoe het verder kan zonder de 61 miljard aan militaire steun. “Eigenlijk ondervindt Oekraïne daar vandaag al de gevolgen van”, zegt Tom Simoens, militair historicus aan de Koninklijke Militaire School. Terwijl de Russen 10.000 artilleriegranaten per dag afschieten, moet Oekraïne het al geruime tijd met amper 2.000 granaten doen. Op een frontlijn van 500 kilometer betekent dat dagelijks vier granaten per kilometer. “Met meer artillerie zou de stad Avdiivka wellicht niet in Russische handen vallen, zoals vandaag lijkt te gebeuren”, zegt Simoens.

Ook op vlak van luchtafweer zit Oekraïne tegen zijn grenzen aan. Dat beseft Moskou ook. De voorbije tien dagen heeft Rusland vier massale luchtaanvallen uitgevoerd, vaak met meer dan honderd raketten en drones tegelijk. Met succes ook: bij luchtaanvallen in Kiev vielen woensdag al minstens vier doden en tientallen gewonden.

“Terwijl Oekraïne een tijd terug 70 tot 80 procent van de Russische drones kon onderscheppen, lukt dat bij sommige aanvallen nu maar bij de helft”, zegt Simoens. “Dat kan zijn omdat de Russen ze beter inzetten, maar ook omdat Oekraïne het gewoon niet meer kan bolwerken.”

Zonder nieuwe Amerikaanse wapenleveringen zit een Oekraïens tegenoffensief de komende maanden er niet in. In het beste geval kunnen ze de huidige frontlijn behouden. Met goed uitgebouwde stellingen hoef je als verdedigende partij minder munitie af te schieten.

Maar ook dat is allesbehalve een comfortabele positie. Tot nu toe bleek de Amerikaanse clustermunitie erg doeltreffend tegen oprukkende Russische infanteristen. Als die munitie stilaan opraakt, zullen Oekraïense troepen vaker in man-tegen-mangevechten terechtkomen. Nu al kampt het Oekraïens leger met een nijpend tekort aan manschappen aan het front, getuigden soldaten en commandanten in The Washington Post. “Dan kan het de komende maanden zomaar gebeuren dat Oekraïne in een bepaalde regio zowel munitie als manschappen tekortkomt”, zegt Simoens. “En dan kunnen ze bijvoorbeeld een stuk van de Donbas verliezen.”

In Amerikaanse en Europese kringen wordt dan ook volop nagedacht over hoe Oekraïne toch geholpen kan worden. Landen als Zuid-Korea en Japan helpen Oekraïne vandaag al onrechtstreeks. Zij leveren artilleriegranaten aan de VS, waardoor de VS een deel van zijn stock richting Oekraïne kan verschepen. Daar zou - in afwachting van extra Amerikaanse steun - nog meer op ingezet kunnen worden.

EU-defensiefonds

Zelensky zal door de Amerikaanse besluiteloosheid ook nog meer hoop op Europa moeten vestigen. De EU beloofde vorig jaar dat het binnen het jaar meer dan een miljoen artilleriegranaten kon leveren, maar al snel bleek de Europese wapenindustrie dat tempo niet aan te kunnen.

Veel wordt verwacht van het nieuwe defensiefonds dat de Europese Commissie binnenkort zal voorstellen. Thierry Breton, Europees commissaris voor de Interne Markt, sprak deze maand over een bedrag van 100 miljard om de Europese wapenindustrie op niveau te krijgen, maar de vraag is hoeveel daarvan finaal overblijft.

Oud-generaal Marc Thys zei in Politico dat de Europese oorlogsindustrie ‘in deep shit’ is: het zal jaren duren voor die de Oekraïense én Europese troepen kan bevoorraden.

“Het is zeker dat we in het huidige tempo er niet komen”, zegt defensie-expert Dick Zandee. “We kunnen hier geen oorlogseconomie als de Russen installeren. Maar de EU zou op zijn minst bepaalde sectoren moeten selecteren die moeten helpen om de defensie-industrie te ondersteunen.”

Op de korte termijn is Oekraïne daar weinig mee gebaat. Vandaar dat ook de discussie opleeft of Europese landen nog een deel van hun militaire stock richting Oekraïne moeten verschepen. Al zou dat wel betekenen dat Europese landen nog zo weinig wapens overhouden dat ze zelf geen twee maanden tegen hoge intensiteit zouden kunnen vechten. “Nu de bewustwording groeit dat Rusland misschien uit is op een breder conflict, is dat absoluut geen evidente zaak”, zegt Simoens.