De jeugdbewegingen willen immaterieel cultureel erfgoed worden: "Zou jammer zijn als het ooit zou verdwijnen"
De jeugdbewegingen willen erkend worden als immaterieel cultureel erfgoed. De aanvraag daarvoor zou tegen de zomer goed- of afgekeurd worden. Hoe typisch van hier zijn de jeugdbewegingen en verdienen ze dan die erfgoedwaarde? "Ik zou het jammer vinden mocht het ooit verdwijnen."
Na onder meer de garnaalvissers in Oostduinkerke, wiezen en onze frietkotcultuur willen nu ook de jeugdbewegingen erkend worden als Vlaams immaterieel cultureel erfgoed. "We zijn ervan overtuigd dat ook de jeugdbewegingen een plaats hebben op die erfgoedlijst", zegt Sam Bastiaens, bestuurslid bij FOS Open Scouting.
Jeugdbewegingen bestaan natuurlijk ook in het buitenland. Is het dan wel "Vlaams" erfgoed? "De jeugdbeweging zit echt verweven in onze maatschappij, veel meer dan elders", zegt Bastiaens daarover. "Het zou ook een mooi schouderklopje zijn voor de bijna 300.000 kinderen en jongeren die er nu week in, week uit, mee bezig zijn."
"Scouting is mijn tweede familie"
In veel Vlaamse gezinnen is de jeugdbeweging een traditie die van ouder op kind wordt doorgegeven. In sommige gevallen gaat het nog één of meerdere generaties verder. Dat is bijvoorbeeld het geval bij de familie-Claeys uit De Pinte in Oost-Vlaanderen.
Walter Claeys heeft eind jaren 70 de lokale scoutsafdeling FOS De Havik opgericht. "We moesten toen nog uitleggen wat de bedoeling was van scouting", legt zijn weduwe Jeanine Pauwels (79) uit. Een kleine halve eeuw later gaat ze nog steeds mee op kamp. Niet meer als leiding, maar ze bemant er de EHBO-post en voorziet onder meer geschaafde knieën van pleisters.
Jeanine ademt scouting. Ze heeft jarenlang samen met haar man Walter, die helaas begin deze maand overleden is, de groep geleid. "Ik was huisvrouw en heb 4 kinderen, maar scouting was mijn voltijdse job", zegt ze enthousiast. Ze noemt de scoutsgroep haar "tweede familie" en "haar vijfde kind". Zowat al haar echte kinderen en kleinkinderen zijn lid en/of leiding geweest.
Ik was huisvrouw en heb 4 kinderen, maar scouting was mijn voltijdse job
Zoon Stefaan (54) kreeg de jeugdbeweging dus met de paplepel ingegeven. "Als je ouders een scoutsgroep oprichten, dan stap je daar natuurlijk in mee", legt hij uit. "Het voelde heel vertrouwd aan, onze ouders waren daar natuurlijk ook bij. En we hebben vrij intens de hele voorbereiding van de oprichting meegemaakt."
"Ik was nog maar 6 maanden oud, toen ik voor het eerst meeging op kamp", zegt kleindochter Charlotte (25). "Ik ben daarna ook echt lid en leiding geweest. Zeker door de verhalen in de familie te horen, kreeg ik goesting om mee te doen." Ze is intussen geen leiding meer, maar twijfelt er geen seconde over dat ze haar eigen kinderen later ook naar de jeugdbeweging zal sturen.
Heeft jeugdbeweging ook echt erfgoedwaarde?
Jeanine heeft doorheen de jaren de jeugdbeweging grondig zien evolueren. Sommige tradities zoals het groeten van de vlag leven voort, andere zijn verloren gegaan. Tegelijk hebben heel wat oudere gebruiken een nieuwe invulling gekregen.
"Vroeger zaten we met de gitaar rond het kampvuur liedjes te zingen, nu leggen ze muziek op met een luidspreker", vertelt ze met een lichte afkeur in haar stem. "Dat is meegaan met de tijd", sust haar zoon Stefaan. "Hoh, ik had toch altijd mijn gitaar mee op kamp om liedjes te zingen, hoor", nuanceert kleindochter Charlotte.
Los van hoe de muziek rond het kampvuur tot stand komt, is de jeugdbeweging volgens Stefaan in elk geval een belangrijke leerschool. "Jongeren leren samenwerken en samenleven", zegt hij. "Het zijn eigenschappen die je 100 procent nodig hebt in het latere leven en die je spelenderwijs aangeleerd krijgt."
Het creëert een groepsgevoel, je voelt je er thuis en je maakt vriendschappen die voor het hele leven kunnen zijn
"De sterkte zit hem bovendien in het feit dat dit door vrijwilligers gebeurt", gaat Stefaan voort. "Dat is ook zo bewonderingswaardig", zegt Jeanine erover. "Die jongeren van 18 tot 25 staan daar elke week vrijwillig. De mensen die nu hun kinderen brengen en zelf ook lid zijn geweest, beseffen nu pas ten volle wat ze eraan gehad hebben."
De vraag is natuurlijk of dit allemaal ook echt erfgoedwaardig is. "Voor mij was het een openbaring", zegt Jeanine resoluut. "De vriendschap, de leute en de kameraadschap. Het erkennen als erfgoed zou zeer mooi zijn." Haar kleindochter Charlotte sluit zich daar volmondig bij aan.
"Het creëert een groepsgevoel, je voelt je er thuis en je maakt vriendschappen die voor het hele leven kunnen zijn", legt Charlotte uit. "Je krijgt waarden mee, je leert sociaal zijn en met anderen omgaan. Ik zou het heel jammer vinden, mocht dat ooit verdwijnen. Ik vind het zeer terecht om het te erkennen."
BEKIJK - Waarom vinden jeugdbewegingen dat ze erfgoed zijn?
Hoe gaat die eventuele erkenning verlopen?
De koepels van de verschillende jeugdbewegingen zijn al jaren bezig een dossier samen te stellen om die erkenning als Vlaams cultureel immaterieel erfgoed te krijgen.
"We verzamelen nu handtekeningen en steunbrieven", legt Sam Bastiaens nationaal voorzitter van FOS Open Scouting uit. "Iedereen die zich betrokken voelt bij een jeugdbeweging kan dit initiatief steunen. We hopen alles te verzamelen tegen 1 maart."
Daarna willen ze het dossier indienen tegen 15 april. "We hopen dan tegen de zomer definitief te horen of we wel of niet erkend worden als Vlaams immaterieel erfgoed." Die timing zit volgens Bastiaens goed, want dat zal wellicht midden in het kampseizoen zijn.
De inventaris van het immaterieel cultureel erfgoed is voor alle duidelijkheid een Vlaams beleidsinstrument en staat los van de UNESCO-lijst. Het Vlaamse beleid past wel binnen de UNESCO-conventie voor immaterieel erfgoed.