Tweeënhalf jaar wachten op een gesprek: personeelstekort en aantal aanvragen doen wachtlijsten transgenderzorg ontploffen

Meer dan een halve eeuw duurde het, voor Cleo Thys (54) aan de buitenwereld durfde te tonen dat ze zich een vrouw voelde. Zelfs voor haar twee kinderen, en in haar 29 jaar durende huwelijk, hield ze dat verborgen. “Ik kleedde me wel vaak als vrouw, maar alleen als ik wist dat niemand anders thuis was. Soms moest ik me dan snel omkleden, en vergat ik dat ik nog oogschaduw op had. Ik denk dat mijn ex-vrouw dus wel vermoedens had. Maar toen ik haar uiteindelijk het nieuws bekendmaakte, is het huwelijk gestrand.”

Twee jaar geleden meldde Thys zich aan bij het genderteam van UZ Gent. Het was anderhalf jaar wachten op een eerste gesprek, vernam ze. Toch heeft ze twee jaar later nog steeds niks vernomen. “Het is frustrerend dat je er helemaal klaar voor bent, maar niet geholpen kunt worden.”

Wie zich aanmeldt om een transitie te starten, moet steeds langer wachten om geholpen te worden. Bij UZ Gent, de grootste genderkliniek van het land, zat er in 2022 gemiddeld 15 maanden tussen het eerste telefoontje en een intakegesprek met een psycholoog. Wie zich vandaag aanmeldt, moet al tweeënhalf jaar wachten. Eind januari stond Thys met 2007 anderen op de wachtlijst.

Die langere wachttijd is er in de eerste plaats omdat meer en meer mensen zich aanmelden. In 2023 waren er 845 aanmeldingen. Meer dan twee keer zoveel als in 2017, toen UZ Gent nog geen wachtlijst had.

Ook de personeelsbezetting speelt een rol in de actuele wachttijd. “Als je weet dat elke psycholoog minstens 100 mensen begeleidt, dan loopt de wachttijd door een tijdelijk afwezige collega snel op”, zegt Joz Motmans, coördinator van het Centrum voor seksuologie en gender van UZ Gent. “We beseffen uiteraard dat dat een impact heeft. Het is verschrikkelijk om mensen te moeten zeggen dat we hen nu niet kunnen helpen.”

Koude douche

Ook Fleur Rynders (59) weet wat het is om zo’n koude douche te krijgen. Ze noemt zichzelf grappend ‘de grootste leugenaar van het westelijke halfrond’, want ook zij hield tot twee jaar geleden haar genderidentiteit verborgen voor de buitenwereld. “Ik kom uit een katholiek gezin. Als ik mijn ouders verteld had dat ik me eigenlijk een vrouw voelde, hadden ze mij naar een gesticht gestuurd.”

Ook binnen haar huwelijk hield ze haar gevoel een vrouw te zijn voor zich. Twee jaar geleden ging ze nog alleen op reis naar Kos met een valies voor vrouwenkleren, om twee weken eindelijk zichzelf te kunnen zijn.

Uiteindelijk trok ze het niet meer en meldde ze zich aan voor een transitie bij UZ Gent. Twee jaar verder heeft ze nog niks gehoord. “Eerlijk: ik werd er radeloos van. Ik heb overwogen om er een einde aan te maken. Maar gelukkig heb ik op tijd de juiste hulp gevonden.”

Er zat voor Rynders niets anders op dan een psycholoog buiten het ziekenhuis te zoeken. Op de zorgkaart van Transgender Infopunt staan hulpverleners opgelijst die zich gespecialiseerd hebben in genderdysforie. Die zien de voorbije jaren een opmerkelijke verschuiving.

“In het begin meldden zich vooral patiënten die psychologische hulp wilden voor ze zich aanmeldden bij een genderkliniek”, zegt psycholoog Els Bossant, die al vijftien jaar trans personen begeleidt. “Door de lange wachttijden vragen nu veel meer mensen om onder mijn begeleiding aan hun transitie te beginnen. En dan verwijs ik hen bijvoorbeeld al door naar een endocrinoloog voor hormoontherapie.”

Duizenden euro’s

Bij UZ Gent zien ze inmiddels dat een derde van de mensen die zich aangemeld hebben al stappen in hun transitie gezet heeft. Zo begon Rynders met hormoontherapie en onderging ze in december haar genderbevestigende operatie bij het genderteam van Vitaz in Sint-Niklaas.

Rynders kan dan nog van geluk spreken dat ze die kosten kon betalen. In UZ Gent en CHU Luik is de psychologische zorg terugbetaald, omdat die ziekenhuizen vallen onder de conventie transgenderzorg. In een ander genderteam of bij privépsychologen is dat niet het geval. Een jarenlang traject met tientallen uren bij de psycholoog kan dan al snel duizenden euro’s kosten.

Daarnaast is UZ Gent het enige ziekenhuis in ons land waar patiënten terechtkunnen voor bepaalde chirurgische ingrepen, zoals een penisconstructie voor trans mannen. Ook Franstalige Belgen komen zo op de Gentse wachtlijst terecht. Zij moeten nu al drie jaar wachten op een intakegesprek.

Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) erkent dat er een gebrek aan capaciteit is in de transgenderzorg. “We hebben nood aan nieuwe centra waar patiënten terechtkunnen, en daar werken we aan.”

Eind januari stelden acht ziekenhuizen, zoals ZOL in Genk en ZNA Antwerpen, zich kandidaat om zich in te tekenen op de nieuwe conventie transgenderzorg. Tegen de zomer moet de beslissing vallen bij welke genderteams, naast Gent en Luik, trans personen terechtkunnen voor terugbetaalde zorg.

Ook Thys hoopt dat ze tegen dan een verlossend telefoontje krijgt. “Mijn genderbevestigende operatie kan niet vroeg genoeg beginnen. Het wordt tijd dat ik kan afmaken waaraan ik begonnen ben.”

Wie met vragen zit over zelfdoding, kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op www.zelfmoord1813.be.