Revolutionair, veelbelovend, een ontdekking: met die woorden benadrukken professor immuuntherapie Evelien Smits, celtherapiespecialist Jonas Van Audenaerde en doctoraatsstudente Astrid Van den Eynde het belang van de nieuwe immuunceltherapie die ze hebben ontwikkeld. De resultaten van hun onderzoek zijn afgelopen weekend gepubliceerd in het prestigieuze tijdschrift Journal of Hematology & Oncology.

Agressief

De nieuwe therapie focust in eerste instantie op pancreas- en dikkedarmkanker. “Deze kankers zijn moeilijk te behandelen omdat ze een soort van beschermend schild van bindweefselcellen rond zich hebben”, legt Van den Eynde uit. “Een deel van die bindweefselcellen zorgt er bovendien voor dat deze kankers zeer agressief zijn, het zijn echte killers. De bindweefselcellen vormen een fysieke barrière rondom de tumor, zodat chemotherapie of bestraling niet goed kunnen doordringen tot de kankercellen.”

Met steun van Kom op tegen Kanker ontwikkelde het team van professor Evelien Smits een nieuwe immuunceltherapie. “Die richt zich op een eiwit dat zich op de buitenkant van zowel de kankercellen als de slechte bindweefselcellen bevindt en is daardoor in staat het afweerschild rond de tumor te herkennen en te vernietigen.”

Natuurlijke killers

De nieuwe celtherapie werkt met natuurlijke killercellen, zoals dat treffend binnen de oncologie wordt genoemd. “Natuurlijke killercellen zijn de special forces van ons afweersysteem”, zegt Astrid Van den Eynde. “Ze kunnen van nature tumorcellen herkennen en vernietigen en zijn dus bij uitstek dé immuuncellen om kanker te bestrijden.”

De onderzoekers hebben deze natuurlijke killercellen in het labo aangepast, zodat ze de kankercellen beter herkennen. “We hebben ze uitgerust met een zogenaamde chimere antigeenreceptor of CAR. Deze CAR is een extra grijparm die specifiek dat eiwit op de kanker- en bindweefselcellen rond de tumor herkent.”

De nieuwe celtherapie past in een groep immuuntherapieën waarvan heel veel wordt verwacht. Een al bestaande celtherapie, die weliswaar géén gebruik maakt van natuurlijke killercellen, heeft al mooie resultaten geboekt bij patiënten met bepaalde types bloedkanker. “Maar die therapie heeft het grote nadeel dat er zich ernstige complicaties kunnen voordoen”, zegt Jonas Van Audenaerde. “Het zenuwstelsel kan worden aangetast en de patiënt kan zeer ernstige tot zelfs dodelijke griepachtige symptomen ontwikkelen. Natuurlijke killercellen zijn veiliger. De eerste klinische studies tonen amper neveneffecten voor de patiënt.”

“Verder kunnen de natuurlijke killercellen op grote schaal worden geproduceerd uit het bloed van gezonde donoren”, vervolgt Van Audenaerde. “Hierdoor kunnen ze onmiddellijk beschikbaar zijn. Die andere, al bestaande therapie werkt met cellen die patiëntgebonden zijn en dus uit het bloed van de patiënt zelf worden gehaald. Dat proces verloopt uiteraard trager en is veel duurder.”

Studies met patiënten

De onderzoekers gaan nu met steun van Kom op tegen Kanker verder aan de slag met de nieuwe celtherapie, om over ongeveer vier jaar te kunnen starten met klinische studies met patiënten. Ook zal worden nagegaan of met de nieuwe therapie ook andere kankertypes kunnen worden behandeld.

Wanneer de therapie effectief kan worden toegepast, hangt onder meer af van de financiële middelen. “De publicatie in een toptijdschrift als Journal of Hematology & Oncology is hierin zeer belangrijk”, zegt professor Evelien Smits. “Het betekent dat de studie wordt beschouwd als baanbrekend. Ze krijgt daardoor een breed bereik in de wetenschappelijke wereld. Hoe meer wetenschappers dit oppikken, hoe meer centra mee op de kar kunnen springen en hoe sneller verdere studies zullen verlopen.”