11 jaar en toch al in gesloten instelling

"Ik kan bevestigen dat er een 11-jarige jongen verblijft in jeugdinstelling De Zande in Ruiselede", zegt Magda Massoels, waarnemend afdelingshoofd voor de gemeenschapsinstellingen. Opmerkelijk, aangezien de instellingen doorgaans alleen kinderen tussen de 12 en 18 jaar opvangen.

"Zoiets is hoogst uitzonderlijk", benadrukt Massoels. "In het verleden is het nog voorgevallen, maar slechts luttele keren. Als zoiets gebeurt, dan gaat het meestal om feiten die zeer ernstig zijn, en omdat de jeugdrechter merkt dat andere maatregelen geen effect hebben. Bij een hoge kans op recidive of bij zaken waarbij de veiligheid van de samenleving in het gedrang komt, kan een rechter hiertoe beslissen."

Over het dossier van de minderjarige kan Massoels verder geen informatie geven. Ook media mogen geen informatie verspreiden waardoor de identiteit van de jongen bekend zou raken. Maar vast staat dat een 11-jarige in een jeugdinstelling geen ideale situatie is. "Nee, dat beseffen wij ook", stelt Massoels. "Het gezond verstand zegt dat kinderen jonger dan 12 niet in een gesloten instelling thuishoren. Sowieso is het altijd het doel om jongeren zo veel mogelijk alternatieve maatregelen te bieden. Maar hoe dan ook proberen we onze zorg zo veel mogelijk af te stemmen op de individuele kinderen, dus ook op deze jongen."

Open regime

Campus Ruiselede, onderdeel van de gemeenschapsinstelling De Zande, biedt normaal plaats aan 54 jongens tussen 12 en 18 jaar. De gemiddelde verblijfsduur bedraagt 3 à 4 maanden. Het is de jeugdrechter die beslist hoelang een jongere geplaatst wordt en of het om een open of gesloten regime gaat. De 11-jarige jongen kreeg een open regime - hij kan na twee weken deelnemen aan activiteiten buiten de instelling.

Ook het Kinderrechtencommissariaat heeft weet van de zaak. "We zijn dit grondig aan het onderzoeken", zegt kinderrechtencommissaris Bruno Vanobbergen. "Waarom heeft de jeugdrechter dit beslist? Wat is de tijdsduur? Daar hebben we op dit moment geen zicht op. Het enige wat ik wel weet, is dat het blijkbaar om zware feiten gaat."

Wel ging hij na of er juridische bezwaren zijn. "Ik heb begrepen dat dit soort uitzonderingen wettelijk mogelijk zijn", stelt Vanobbergen, "maar je kunt er niet omheen dat dit problematisch is. Iemand van 11 jaar tussen 16-jarigen steken, is geen goed idee. Maar nogmaals: we moeten de zaak eerst grondig bekijken."

Het kabinet van bevoegd Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V) wil geen extra commentaar geven op de zaak. Ook daar klinkt het dat dit een uitzonderlijke beslissing is, genomen door de jeugdmagistratuur en in het belang van de specifieke situatie.

Kinder- en jeugdpsychiater Peter Emmery (UZ Leuven) staat ervan te kijken dat zulke jonge kinderen in gemeenschapsinstellingen worden ondergebracht. "Hoe jonger kinderen zijn, hoe minder goed ze qua ontwikkeling de gevolgen van hun daden kunnen inschatten. Onderzoek heeft uitgewezen dat het veel minder effectief is om kinderen en jongeren 'te straffen'. Puur opvoedkundig is het veel waardevoller om hen in contact te laten komen met het slachtofferperspectief, om hen empathie aan te leren..."

Waarom precies die leeftijdsgrens op 12 jaar? "Die is wettelijk vastgelegd", zegt Emmery. "Ze gaan ervan uit dat je vanaf 12 jaar een eigen inschatting kunt maken en dus beter in staat bent om de gevolgen van je daden in te schatten. Bij een echtscheiding mag een kind van 12 bijvoorbeeld ook aangeven of het liever bij de moeder dan wel de vader woont. Een kind van 11 mag dat niet. Maar natuurlijk is die leeftijdsgrens zeer arbitrair. Sowieso denk ik dat we moeten proberen te vermijden om kinderen van die leeftijd in gemeenschapsinstellingen te stoppen."