Nieuwe Europese begrotingsregels dwingen België mogelijk tot bezuiniging van 27 miljard

‘Deal!”, schreef minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) vrijdagavond op X. Na een vergadering van zestien uur, onder leiding van Van Peteghem, kwamen de regeringen van de EU-landen en het Europees Parlement tot een akkoord over de nieuwe begrotingsregels.

Die waren aan vernieuwing toe, want de vorige gingen al mee sinds het verdrag van Maastricht in 1992. Die bepaalden dat de schuld van elk land niet meer dan 60 procent van het bruto binnenlands product mag bedragen, terwijl begrotingstekorten onder de 3 procent van het bbp moeten blijven.

Aan die doelstellingen werden in de loop der jaren, vooral sinds de eurocrisis, heel wat extra regels en mogelijke sancties toegevoegd. “De regels waren te rigide, te complex”, zegt André Decoster, professor publieke financiën aan de KU Leuven. Ook lieten de regels te weinig ruimte om noodzakelijke investeringen te doen. In de coronacrisis kwam er dan ook een ‘ontsnappingsclausule’, die landen toeliet tijdelijk losser om te springen met de begrotingsregels.

Met de nieuwe begrotingsregels, die nog definitief moeten worden goedgekeurd, zal Europa nadrukkelijker toezien op de meerjarenbegrotingen van de lidstaten. “Uit onderzoek weten we dat de landen die een kleine schuld en beperkt begrotingstekort hebben, altijd meerjarenbegrotingen maken”, zegt begrotingsexpert Wim Moesen. “België heeft daarentegen de reputatie van een expert te zijn in navigation à vue: we werken ze altijd vlak voor de Europese deadline af. Dat zal voortaan echt anders moeten.”

Strenger

De bedoeling is dat elk land, samen met de Europese Commissie, een budgettair plan opstelt van vier tot zeven jaar, om zich aan te passen aan de nieuwe regels. De Commissie zal daarbij strenger toezien op de overheidsuitgaven. Voor ons land wordt dit een uitdaging. In de begroting van 2024 stijgen de overheidsuitgaven in België met 3,8 procent, terwijl de Commissie gevraagd had die onder de 2 procent te houden. De Commissie waarschuwde België toen al dat we riskeren niet in lijn te zijn met de EU-aanbevelingen.

Het is niet de enige bezorgdheid die leeft over de nieuwe begrotingsregels. Voor landen met een hoge schuldgraad, zoals België, worden de nieuwe regels een stuk strenger dan voorheen. Om het begrotingstekort tegen 2031 terug te brengen naar 1,5 procent, zoals Europees wordt geëist, zal België de volgende zeven jaar 27 miljard euro moeten besparen. Volgens Herman Matthijs, professor openbare financiën (UGent/VUB), legt dit nu al een ‘atoombom' op de onderhandelingen na de verkiezingen.

Digitalisering

Toch hangt veel af van hoe de regels finaal afgeklopt worden. Volgens het kabinet Van Peteghem kunnen de cijfers nog herbekeken worden met de Commissie, “in ruil voor een pakket aan hervormingen en investeringen”. “De cruciale vraag wordt inderdaad wat de Commissie als investeringen ziet, en wat als terugkerende uitgaven”, zegt Decoster.

De Europese Commissie schatte zelf al dat er tegen 2030 meer dan 500 miljard geïnvesteerd moet worden om de European Green Deal door te voeren. Ook de digitalisering en vergrijzing zullen enorme investeringen vragen. “Als Europa onvoldoende ruimte laat voor zulke investeringen, dan dreigt ons dat zuur op te breken”, zegt Moesen.

Hoe dan ook wacht ons een aanzienlijke besparingsoperatie, misschien wel de grootste sinds de saneringspolitiek van Jean-Luc Dehaene. Toen slaagde de regering erin tussen 1992 en 1995 het begrotingstekort bijna te halveren van 7,5 procent tot 4,4 procent. De vraag is of ook in het versplinterde politieke landschap van vandaag partijen nog zulke onpopulaire maatregelen durven te nemen. De mislukte fiscale hervorming belooft op dat vlak weinig goeds.