Het ‘best bewaarde staatsgeheim van Kiev’ is geen geheim meer: Oekraïne rantsoeneert op luchtverdediging

Vrijwel elke nacht moeten inwoners van Kiev de schuilkelder in. Rusland voert sinds begin dit jaar aan de lopende band raket- en droneaanvallen uit op Oekraïense steden. Terwijl vorig jaar meer dan 80 procent van de aanvallen door het Oekraïense afweersysteem onderschept werd, is dat nu soms maar 50 procent.

“Je weet nooit als je in je bed kruipt of het een rustige of drukke nacht wordt. Die onzekerheid weegt door”, zegt luitenant-kolonel Tom Simoens (Koninklijke Militaire School). Hij hoort deze angst ook terug bij Oekraïners in België, die zich zorgen maken om hun geliefden in het thuisland.

En de angst is reëel. Vorige week woensdag lanceerde Rusland een grootschalige aanval op onder andere Kiev. In de hoofdstad kwamen minimaal vijf mensen om het leven en raakten meer dan vijftig mensen gewond. De explosies deden de hoofdstad op haar grondvesten schudden. Oekraïne riep het Westen opnieuw op om wapens en munitie te sturen.

Loterij

Ook afgelopen weekend was het onrustig. In de nacht van zaterdag op zondag haalde de Oekraïense luchtverdediging 40 van de 45 drones neer die Rusland had afgevuurd. De drones waren onderweg naar Kiev en plekken in het zuiden van Oekraïne. Terwijl het doelwit van luchtaanvallen vorig jaar nog veelal de Oekraïense energievoorzieningen waren, heeft Rusland het nu vooral gemunt op militair strategische plekken, zoals opslagloodsen. Ook drones en raketten neerhalen is niet zonder risico, zegt Simoens. “Het is een loterij: de drone of raket moet altijd ergens neervallen. Restanten kunnen op een auto of appartement belanden.”

Rusland lanceerde op 29 december een aanval van 150 raketten en drones. Ook op 2 januari en 23 januari begonnen de Russen grote luchtoffensieven. Toch zijn de aanvallen in intensiteit afgenomen, analyseert de militair expert. “29 januari was niet het begin van een lange, zware campagne. Het is met momenten. De Russen moeten hun reserves steeds aanvullen voordat ze een aanval kunnen doen.”

Maar het is vooral de vraag hoe het ervoor staat met de Oekraïense luchtverdediging. Simoens noemde dit eerder het “best bewaarde staatsgeheim van Oekraïne”. Sinds het nieuwe jaar is vooral duidelijk geworden dat het Oekraïense luchtafweersysteem minder efficiënt is geworden, zegt hij. Dit komt onder meer omdat de Russische aanvallen slimmer zijn geworden. De Russen gebruiken verschillende raketten door elkaar, en laten ze via andere trajecten vliegen.

Maar de expert heeft ook de indruk dat Oekraïne “rantsoeneert op luchtverdediging”. Als de kans op grote schade laag wordt geacht, proberen ze geen onderscheppingsraketten te verspillen, zegt hij. De Oekraïense president Zelensky zei vorige week nog dat er een groot tekort aan deze raketten is. Wat er wel is, wordt vooral ingezet op de achterhoede: in steden en rondom de militaire industrie.

De Oekraïense luchtverdediging werkt “op het randje van haar capaciteit”, vertelde Oleksiy Melnyk, directeur van internationale veiligheidsprogramma’s bij het Razumkov Center in Kiev, vorige week aan CNN.

Er is dringend nieuwe munitie nodig. Daarvoor zijn de ogen op de Verenigde Staten gericht, maar het nieuwe steunpakket laat al maanden op zich wachten en zit vast in politiek getouwtrek. Vorige week kwam daar eerst slecht nieuws: de Senaat stemde tegen een wetsvoorstel waar maandenlang over onderhandeld was. Dit ging om een financieel pakket van 118 miljard dollar met verschillende elementen, zoals steun aan Oekraïne en Israël en een strengere grenscontrole in de VS.

Zondag ging toch het licht voor steun op groen in de Senaat tijdens een procedurele stemming, voor een aangepast voorstel dat alleen gericht is op financiële steun aan het buitenland. Het pakket behelst 61 miljard dollar voor Kiev. De beweging kwam nadat zowel Democratische als Republikeinse Senaatsleiders waarschuwden voor de cruciale gevolgen voor de wereldorde, als de VS Oekraïne in de steek zouden laten.

Als het wetsvoorstel in de Amerikaanse Senaat deze week wordt aangenomen, verhuist het naar het Huis van Afgevaardigden voor een stemming. Daar is het spannender. Het Huis is in handen van de Republikeinen, en Donald Trump roept hen op om geen deal te sluiten over Oekraïne.

Niet alleen Senaatsleiders maken zich zorgen, maandag volgde ook een waarschuwing vanuit de Noorse inlichtingendienst dat Rusland op het punt staat om militair de overhand te nemen. “Kiev heeft substantiële militaire steun nodig van het Westen om zichzelf te verdedigen en de situatie te keren”, stelt het hoofd van de Noorse inlichtingendienst Nils Andreas Stensones. Hij benadrukte dat het Oekraïense leger nood heeft aan munitie, langeafstandswapens, luchtafweergeschut, tanks en gevechtsvliegtuigen.

Als het akkoord in de VS er niet komt, zou Oekraïne in de problemen kunnen komen, voorspelt Tom Simoens. Volgens hem zou het aantal raketten en drones dat Oekraïne dan nog kan onderscheppen, kunnen dalen naar maximaal 20, 30 procent. Dat zou passen binnen de Russische strategie om het luchtafweersysteem van het land zoveel mogelijk uit te putten. Maar als het steunpakket er wel komt, zal dat Rusland zeker niet afschrikken. “Als er hoop is, zal de tegenpartij ook weer druk zetten”, besluit Simoens.