‘Een droomlocatie voor dealers’: gedateerde gettovisie blijft Brusselse wijk Peterbos parten spelen

Het zal niet de eerste, en ook niet de laatste diepe zucht zijn die aan M’hamed El Ouali, opbouwwerker bij buurtwerkorganisatie SAAMO, ontsnapt. “Hier staat dat een bejaard koppel een hele nacht lang werd vastgehouden in hun appartement, en dat ze nadien geen klacht durfden in te dienen.” Hij kent het getroffen koppel, dat weldegelijk een klacht indiende na een inbraak tijdens hun slaap. “Daags nadien zijn we trouwens met een groep vaders en zonen uit de buurt op bezoek geweest om die mensen een hart onder de riem te steken, want zoiets hakt er wel in. Maar dat lees je natuurlijk nergens.”

Neen, lofredes zijn voor Peterbos doorgaans niet bestemd. Dat was al zo in 2018, toen een cameraploeg van Terzake bekogeld werd met stenen - en de politie met petanqueballen en potten mayonaise. Vandaag is het beeld nog een stuk minder fraai in een brief van socialehuisvestingsmaatschappij Anderlechtse Haard, onder meer gericht aan minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v). Die schetst het beeld van een verziekte wijk en een uit de hand gelopen drugshandel.

Bedreigingen aan het adres van bewoners en medewerkers zouden volgens de brief vaste kost zijn, en soms gepaard gaan met fouilles of ID-checks bij de toegang van gebouwen. Beveiligingsfirma G4S, die de brandalarmsystemen moet resetten in de gebouwen, acht het te onveilig om er te opereren. Een firma die wél de werf wil bewaken, waar een van de achttien woonblokken momenteel wordt gerenoveerd, factureert 70.000 euro per maand. Volgens Lotfi Mostefa, voorzitter van Anderlechtse Haard, staat Peterbos “machteloos tegenover de dealers”.

Het probleem situeert zich vooral “là-bas”, zeggen bewoners, naar beneden wijzend langs de hellende strook waarop Peterbos eind de jaren 60 is gebouwd. Naast blok 14, waar de recente renovatiegolf in de wijk nog niet is gepasseerd, wisselen gevulde zakjes en geplooide briefjes openlijk van eigenaar. Niet dealers, maar journalisten worden hier geschaduwd en gedoogd.

“Dit is een gedroomde locatie voor dealers, die vooral van buitenaf komen”, zegt Katleen Vanlerberghe, teamcoördinator bij SAAMO. Peterbos is gebouwd volgens een gedateerde gettovisie. Geconcentreerd - bijna alle 4.000 bewoners leven in precaire omstandigheden - en geïsoleerd - want geen doorgaand verkeer.

Op strategische plaatsen in de wijk zie je kleine groepjes jongeren, op de uitkijk voor de politie. Wanneer die laatste arriveert - voor een televisieoptreden - zijn de bankjes en portalen allang leeg. “Wij hebben geen schrik om hier te opereren”, verzekert een agent. Bij gebrek aan dealers worden er fietstassen gefouilleerd.

Toch is het hier de jongste maanden geëscaleerd, stelt Fabrice. Hij woont in blok 14, waar de meesten in brede passen omheen lopen. Ingeslagen ruiten, barricades met vuilniscontainers, zelfs een schietpartij: Fabrice heeft zijn bingokaart vol. Vanop zijn balkon kijkt hij naar wat ooit een wasserette was. “Daar is een molotovcocktail ingevlogen.” Vandaag kan je in de Speedy Wash terecht voor een andere snelle hit. “Iedereen weet het, maar de politie is bang om in te grijpen.”

Marseille

Peterbos is opgedeeld in parallelle werelden. Er is de kleine groep tieners en twintigers, die volgens Het Laatste Nieuws in bad zit met een clan uit Marseille en een continu kat-en-muisspel met de politie speelt. En er is de grote groep bewoners, die aan de grauwe blokken enige kleur probeert te ontlenen. In die laatste wereld, zo horen we meermaals, is het best prettig leven.

Vraag is dan ook of de door Anderlechtse Haard gevraagde oplossing - hulp van de federale politie - niet voor een verdere clash zal zorgen. Volgens SAAMO is het alleszins niet de volledige oplossing, want een deel van de problematiek gaat gepaard met een jarenlange uitkleding van het buurtweefsel. Gebouwen hebben geen conciërge meer, de laatste winkel is al even opgedoekt, en twee jaar geleden ging de huisarts op pensioen.

Er lijken op het eerste gezicht maar twee manieren om deze wijk te doorkruisen. Eén: met ogen op je rug. Tijdens gesprekken scannen sommige bewoners vaker hun omgeving dan Kevin De Bruyne, angstig dat ze op een zwarte lijst zullen belanden. Tweede manier: met een oog dichtgeknepen. “Zolang je niet met de politie praat, loop je geen gevaar”, zeggen enkele moeders aan de speeltuin.

Toch is er ook een derde manier: met een hoopvolle blik. Onder meer via een duurzaam wijkcontract (DWC) zijn de voorbije jaren subsidies vrijgemaakt om de gebouwen een duurzame schil te geven, en de openbare ruimte een duurzaam elan. Organisaties zoals SAAMO en D’Broej proberen aan de bewoners hun buurt terug te geven - en op termijn hopelijk ook een wijkgezondheidscentrum.

Dat is een werk van lange adem, weet Vanlerberghe, en de uitdaging is vooral om middelen structureel te verankeren. “Maar wij zien ongelofelijk veel bewoners die zich willen inzetten voor een betere wijk, zelfs al weten ze soms niet of er op het einde van de dag eten op hun bord ligt.”

Ook Mohamed Fallouj (30) blijft geloven in ‘zijn’ buurt. Hij groeide er op, en probeert vandaag als opbouwwerker bij vaders en zonen de juiste zaadjes te planten, onder meer via het lokale voetbalteam. Maar wat binnen de wijk aardig lukt, blijft naar buiten toe lastig. “Twee weken geleden was er een jonge gast die ging solliciteren bij een veiligheidsbedrijf. Hij had alle kwalificaties, maar bij zijn woonplaats stopte het gesprek. Als mensen horen dat je van Peterbos bent, gaan er helaas deuren dicht.”