‘De mate van geweld van de afgelopen drie dagen is nieuw en verontrustend’: pushbacks aan Servisch-Macedonische grens

“Mensen kwamen geslagen, bang en beroofd aan”, zegt de Noord-Macedonische ngo Legis. Medewerkers spraken tientallen migranten die door de Servische politie waren teruggestuurd naar het transitcentrum Tabanovce aan de grens. Naakt of slechts gekleed in ondergoed, in de kou, midden in de nacht.

In drie dagen tijd werden meer dan 70 mensen op deze manier teruggeduwd. Uit hun getuigenissen blijkt dat ze zijn geslagen door de politie, en dat hun kleding, telefoons en geld zijn afgenomen.

“We hebben incidenten als deze eerder gezien, maar de mate van geweld die we de afgelopen drie dagen hebben waargenomen, is nieuw en verontrustend”, stelt Jasmin Redjepi van NGO Legis. Volgens haar doen de incidenten zich voor “wanneer de EU beperkingen voor migranten op de route voorbereidt”. In dit geval komen de pushbacks enkele dagen na een EU-Servië-top over grenssamenwerking.

De Vlaamse Anouk Weyne werkt voor de ngo. “Dit is een trickle-downeffect van het grensbeleid van de Europese naar de niet-Europese grenzen”, zegt ze in een reactie aan De Morgen. “Servië wil deze mensen niet op haar grondgebied hebben zonder dat ze kunnen doorreizen naar Europa, en dus sturen ze hen terug. Ook als afschrikkingsmiddel naar andere migranten.”

Extreme maatregelen

De Servisch-Macedonische grens valt niet binnen de EU of Frontex-bevoegdheden, maar er zijn wel gemeenschappelijke operaties en de EU financiert de kandidaat-lidstaat bij grensbewaking en migratiebeheer.

“Als een land het gevoel krijgt er alleen voor te staan, zien we dat ze naar extreme maatregelen grijpen om de druk naar beneden te krijgen. Dat hebben we ook gezien met Griekenland, Italië en Spanje”, bevestigt Hanne Beirens, directeur van het Migration Policy Institute Europe. Ook bij de grens tussen Bosnië-Herzegovina en Kroatië zijn soortgelijke verhalen te horen.

Illegale pushbacks aan de buitengrenzen van Europa zijn niets nieuws. UNHCR documenteert deze al jaren, en ook Amnesty International tekende tientallen getuigenissen op van geweld tegen vluchtelingen en migranten aan de grenzen van Europa.

Het gewelddadig terugdringen is door de jaren heen wel verhevigd. Woensdag kwam de Koepel van Internationale Solidariteit 11.11.11 met een rapport waaruit blijkt dat er in 2023 zeker 300.000 pushbacks aan de Europese buitengrenzen zijn geteld. Honderden mensen kwamen daarbij om het leven. Een dieptepunt was de scheepsramp in Griekenland in juni, waarbij meer dan 600 mensen op de vlucht verdronken.

“In het verleden kwam er vaak een snelle reactie vanuit de Europese Commissie om dit te veroordelen. Nu duurt dat steeds langer”, constateert Hanne Beirens. “Achter gesloten deuren kregen wij te horen dat, zolang er onderhandelingen lopen over het migratiepact, de Commissie niet met de vinger wilde wijzen naar lidstaten. Als je dit de eigen lidstaten al niet verwijt, wat gaan we dan tegen een land als Servië doen?”

‘Parkeerplaats’ voor migratie

Tegelijk wordt het volgens Beirens steeds duidelijker dat de EU wil verhinderen dat mensen naar Europa komen. Daarbij komt de verantwoordelijkheid bij doorreislanden als Turkije te liggen, tot grote frustratie van deze landen.

“Zij worden steeds meer een parkeerplaats voor de migratiebeweging naar Europa. Dat vergemakkelijkt niet onze positie in de onderhandeling met derde landen over hoe zij dan moeten omgaan met dezelfde populatie in hun land, vaak in een veel moeilijkere economische context.” Er is volgens haar nood aan duurzame interregionale samenwerking: “Zorg dat deze landen er niet alleen voor staan.”