VRT NWS praat met Belgen die online propaganda voor Rusland verspreiden: "We zijn informatieoorlog aan het winnen"

"Onze Geraniums vliegen nu richting Oekraïne, om een gelukkig nieuwjaar te wensen aan wie nog geen cadeautje heeft gekregen." Dit bericht verschijnt op 1 januari in het kanaal van "Russosphère", een pro-Russisch propagandakanaal op de app Telegram. De redacteurs die het kanaal onderhouden, wensen een cynisch nieuwjaarscadeau toe aan inwoners van Oekraïne. Geraniums zijn namelijk Russische aanvalsdrones. 

Het is tekenend voor de toon in het kanaal van Russosphère, met ruim 47.000 volgers en elk halfuur een nieuwe update. De berichten zijn pro-Russisch, tegen de NAVO, tegen de Amerikanen, tegen de Fransen, tegen alles wat "Westers" uitstraalt. Ook de LGBTQ+-gemeenschap moet het ontgelden. In een bericht van begin december worden "massale raids op LGBT-clubs en sauna's in Moscou" toegejuicht.

De kanalen van Russosphère worden onderhouden door een groep van minstens vier personen, onder wie ook minstens twee Belgen. Na weken proberen, kunnen we hen spreken, en ook een Fransman die aan het kanaal werkt.

Andreas* is 21 en kwam online in contact met gelijkgezinden toen hij nog minderjarig was. Hij werkt elke dag anderhalf uur aan het Telegram-kanaal, door Russische berichten te vertalen en in te plannen voor publicatie. Allemaal uit overtuiging en zonder vergoeding, zegt hij zelf. 

"Wat wij willen, is dat Europa een soort alliantie zou aangaan met Rusland, zowel economisch als politiek, om te kunnen concurreren met landen als China en Amerika", zegt Andreas. "We vinden dat Europa zeer weinig te zeggen heeft tegenover Amerika. Veel mensen vinden dat, trouwens. We horen hen misschien minder, maar het is ons project om hen naar voren te brengen."

Russosphère heeft minstens vijf kanalen op Telegram, waaronder een met de naam "Merci Wagner". Dat is een verwijzing naar de Wagnergroep, het Russische huurlingenleger dat ook actief is in Afrikaanse landen als Mali en de Centraal-Afrikaanse Republiek. 

Zeker op Facebook richt het netwerk rond Russosphère zich wel vaker tot een Afrikaans doelpubliek. Ze beheren er een groep met 140.000 leden met de naam "Afrique Media TV" en verschillende pagina's met een focus op één land uit de Sahel, zoals de Centraal-Afrikaanse Republiek.

Sprekend is bijvoorbeeld een "fanclub" voor de president van dat land, Faustin-Archange Touadéra. De foto bovenaan toont Touadéra die de hand schudt van de Russische president Poetin. 

Russische propaganda in Afrika is het handelsmerk van Luc Michel, een zestiger uit Charleroi. Michel kan samen met de Fransman Fabrice Beaur beschouwd worden als de organisatoren van het netwerk Russosphère. In het Telegram-kanaal dat Andreas liet zien, zijn geregeld "geopolitieke analyses" van Michel te lezen.

Michel is al 40 jaar bezig met Ruslandlievende initiatieven, nadat hij in zijn jeugd lid was van de extreem-rechtse privémilitie Front de la Jeunesse. Hij richtte in de jaren 80 de partij PCN op, die door sommigen wordt omschreven als een poging om uiterst rechts met uiterst links te verenigen.

Michel wordt daarin gesteund en geïnspireerd door collaborateur Jean Thiriart, de bezieler van het idee van een alliantie tussen Europa en Rusland. Toen al waren Michels ideeën hetzelfde: tegen de NAVO, tegen Amerika, en voor een verregaande "Euraziatische" samenwerking op basis van een revolutie. De partij kwam nooit van de grond.

Later hielp hij ook bij omstreden referenda in het voordeel van Rusland. Met zijn bedrijf EODE rekruteerde hij waarnemers voor bijvoorbeeld de verkiezingen op de Krim, nadat Rusland het schiereiland had geannexeerd in 2014.

Daarvoor had Michel ook contacten met verschillende politici van Vlaams Belang. Zo duikt hij op foto's op, samen met voormalig Vlaams Belang-politicus Frank Creyelman, tijdens het referendum op de Krim in 2014.

Creyelman kwam recent nog in opspraak omdat hij voor een Chinese spion zou hebben gewerkt. Vlaams Belang zette hem meteen uit de partij. Vandaag heeft Michel overigens geen contacten meer met Vlaams Belang, zegt hij zelf. 

Maar de laatste jaren focust Michel dus op Afrika. Hij stelt zichzelf voor als "geopolitiek expert" tijdens interviews op Afrikaanse media, en schrijft "analyses" die ook in de kanalen van Russosphère verschijnen.

Zo lezen we afgelopen juni bijvoorbeeld zijn inschatting dat Mali en de Centraal-Afrikaanse Republiek zich geen zorgen hoeven te maken, nadat de voormalige leider van de Wagnermilitie, Jevgeni Prigozjin, rebelleerde tegen het Russische regime. "Rusland zal blijven opereren in Centraal-Afrika", verzekert Michel. 

Supporteren voor Rusland, zelfs supporteren voor een militaire aanwezigheid van Rusland in Afrika, het mag. Het is wel opvallend dat Belgen zich inlaten met het verspreiden van zulke propaganda, maar de meningen zijn uiteraard vrij. 

Toch zijn de berichten niet altijd even onschuldig. Vorige week maandag deelden de propagandisten nog een video waarin de supermarkt Lidl in Jodoigne te zien zou zijn. In de video zijn verschillende rekken in de supermarkt leeg. Door protesten van boeren aan distributiecentra waren er toen namelijk problemen met de bevoorrading.

Maar in het propagandakanaal krijgen die lege rekken in de supermarkt een andere verklaring. Volgens het kanaal komen die lege rekken door sancties tegen Rusland. "De Belgische inwoners tonen hoe anti-Russische sancties eruitzien", schrijven de propagandisten bij de video. Terwijl die bevoorradingsproblemen op dat moment niets met Rusland te maken hadden. 

Wanneer we die desinformatie voorleggen aan Andreas en Luc Michel, blijkt dat geen eenvoudige boodschap. Luc Michel is ervan overtuigd dat de bevoorradingsproblemen niets te maken hadden met de protesten van boeren. "Dat zijn verzinsels van NAVO-regeringen", zegt hij onomwonden.  

Is de Russische zaak dan belangrijker dan de feiten? "Tuurlijk", zegt Andreas, zonder blikken of blozen. Andreas erkent dat zeker een deel van de informatie op hun kanaal fouten zal bevatten. Ze is vaak dan ook gewoon gekopieerd en vertaald van Russische kanalen, zegt hij.

Een ander geluid bij Luc Michel. Hij is er rotsvast van overtuigd dat hij en zijn team de waarheid vertellen, en de enige waarheid. "De waarheid én de Russische zaak zijn allebei belangrijk", zegt Michel, "want dat is nu eenmaal hetzelfde." 

*Andreas is een schuilnaam. Zijn echte naam is bekend bij de redactie