"Mutiny in heaven" toont rauwe energie van eerste band Nick Cave: het "monsterlijke beest" The Birthday Party

Snerpende gitaren, een joelend publiek, Nick Cave, de lange haren doorweekt, sigaret in de hand, zegt: "De volgende keer dat we spelen moet je niet vooraan gaan staan. De eerste rij is niet voor breekbare mensen, schat." Zo begint "Mutiny in heaven: The Birthday Party". Het zinnetje vat wat de band eind jaren 70, begin jaren 80 zal doen perfect. 

The Birthday Party is de Australische post-punk-band van Nick Cave, Rowland S. Howard, Tracy Pew, Phill Calvert en Mick Harvey. 

Hun verhaal wordt verteld aan de hand van foto's, live materiaal en gesprekken uit het archief met de groepsleden (Tracy Pew en Rowland Howard zijn intussen al overleden). Passages met geanimeerde stripversies van de bandleden van de Duitse grafisch tekenaar Reinhard Kleist verbeelden de momenten waar geen camera's bij waren. 

"Mutiny in heaven" was bij ons voor het eerst te zien tijdens het Filmfestival van Oostende en loopt sinds woensdag in verschillende zalen. De Australische regisseur Ian White was zelf bij enkele concerten aanwezig en slaagt erin de rauwe energie en overgave, maar ook de zelfvernietigingsdrang van de band op verbluffende wijze te tonen. "Zelfs 40 jaar later doen die shows me nog iets", vertelde hij aan The Guardian. "Slechts een handvol optredens die ik heb gezien, hebben zo'n impact gehad. Er was het tastbare gevoel van gevaar dat de band omringde."

Bekijk: De trailer van "Mutiny in heaven - The Birthday Party" 

De bandleden zijn schoolvrienden in Melbourne. Op hun 18e richten ze The Boys Next Door op. Ze luisteren zelf naar David Bowie en Roxy Music. Nick Cave wil eigenlijk schilder worden en ziet de band als een nevenproject.

Naast muziek is er nog een constante: drugs. En die zullen een belangrijke rol blijven innemen. Enkel Mick Harvey, het "brein achter de sound", is het grootste deel van de tijd nuchter. 

De band verhuist in 1980 naar Londen. Alle bands die ze bewonderen, wonen daar. Tijdens een tumultueuze vliegreis veranderen ze hun naam en worden ze The Birthday Party. 

Londen is geen pretje. De bandleden hebben geen vast adres en vaak is er zelfs niet genoeg geld voor eten. Gitarist Rowland Howard raakt ondervoed. De hoogdagen van de punk zijn voorbij. "Het was een weerzinwekkende plek, we haatten het land, het weer en het feit dat we geen geld hadden". 

De bandleden zitten in Melbourne al flink aan de drugs (heroïne), maar zien dat niet als iets problematisch. In Londen verandert dat snel. "Drugsgebruik werd iets wat je deed uit wanhoop", klinkt het. "We werden heroïneverslaafden. De band raakt bekend als junkieband en dat marginaliseerde ons meer dan onze muziek." 

Toch slagen ze erin af en toe op te treden. De invloedrijke BBC-dj John Peel begint hun single "The friend catcher" te draaien. Dat brengt de bal aan het rollen. 

Na een zwaar jaar in Londen keert de band terug naar Australië om er op de zomerfestivals te spelen. Hun shows worden beter en "echt intens". "We hadden onze sound gevonden".

Zowel Rowland als Cave zijn in de ban van The Stooges (de band rond Iggy Pop). Ook de beelden van The Doors in de Hollywood Bowl - met een rij politieagenten op het podium - inspireren Rowland. "Een rockband moet eng genoeg zijn."

Misschien niet zozeer angstaanjagend, maar vooral bevreemdend, is de videoclip voor "Nick the stripper" waarin ze "de hel willen nabootsen". De inspiratie daarvoor haalt Nick Cave uit de werken van Hiëronymus Bosch, een kunstschilder uit de renaissance. 

Filmen doen ze op een oude vuilnisbelt in Melbourne. De belichting en de camera's stelen ze van de filmschool. Driefasenstroom wordt illegaal afgetapt. Ze steken een put met giftig materiaal in brand. Vrienden draven op, uit een psychiatrische instelling worden enkele patiënten gehaald om "mee te spelen". De opnames duren in totaal 15 uur. Die leveren unieke beelden op, maar regisseur Paul Goldman noemt wat ze deden "enorm gevaarlijk".  

BEKIJK - De videoclip van "Nick the stripper": 

De band heeft eindelijk "iets unieks gevonden". "We hadden nu een stem als band en ik had een soort stem als songwriter", zegt Nick Cave. 

Het album "Prayers on fire" uit 1981 krijgt uitstekende recensies. De band trekt nu ook naar New York. 

Voor het eerst in de geschiedenis van de band is Mick Harvey stomdronken voor een show. Cave draagt een broek in lamé goud (een soepele stof) die scheurt tijdens de show. Eronder draagt hij niets. Op een zeker moment hangt hij de draad van zijn microfoon rond de nek van een vrouw op de eerste rij en ligt hij bij haar op de grond. Mick Harvey moet intussen overal overgeven. 

Voor de organisator is de maat al snel vol. Na een drietal songs wordt de band gevraagd om te stoppen met spelen. Ook een show in het Ritz wordt na 20 minuten stilgelegd. De band krijgt de reputatie "te heftig voor New York". 

De band is "live een monsterlijk beest" geworden. "Het ging er erg gewelddadig aan toe tussen de band en het publiek. Het was soms best beangstigend om op het podium te staan. Het was een pure, ontketende vorm van expressie. Het leidde in zekere zin een eigen leven."

Nick Cave die omschreven wordt als "de meest onbevreesde persoon" stort zich zonder nadenken in het publiek, tussen zijn bandleden of tegen de grond.

Ondanks hun reputatie hoeft er geen strategie achter de act gezocht te worden.  "Er was een gevoel van onsterfelijkheid en een gevoel dat alles mogelijk was, dat je je niet aan de regels hoefde te houden. We hebben daar nooit een vergadering over gehad. Het gebeurde allemaal gewoon zonder met elkaar te communiceren. We voelden ons compleet vervreemd van alles. En dit is wat eruit voortkwam: heel gewelddadige, agressieve shows. We hadden niet de intentie om een soort professioneel product te zijn." 

Het drugsgebruik blijft alomtegenwoordig. Zo zijn enkele leden drie dagen totaal van de kaart nadat ze drugs van Amerikaanse fans gebruikt hebben. Als kijker vaag je je af hoe ze deze periode zelfs overleefd hebben. De intensiteit van The Birthday Party eist zijn tol. Eind 1981 keert de band terug naar Australië om er een nieuw album ("Junkyard") te maken.

De band doet een Europese tournee en tegen alle verwachtingen in groeit hun populariteit nog. "Het werd steeds vreemder en mensen reageerden daarop. Ons succes bleef groeien. We begrepen niet waarom. We deden niets om te proberen sympathie te winnen." 

In 1982 verkast The Birthday Party naar Berlijn. Drummer Phil wordt gedumpt. In Berlijn ontmoet Cave Blixa Bargeld, zanger van Einstürzende Neubauten. Cave voelt dat hij "binnengehaald wordt in een artistieke gemeenschap". Dat komt op het juiste moment voor hem "want we waren erg afgestompt en ongelukkig geworden".

Stilaan wordt duidelijk dat The Birthday Party toch een formule geworden is, iets wat Cave absoluut niet wil. Fans komen naar shows met de bedoeling om te vechten. Er zijn veel verwachtingen waar Cave niet meer aan wil beantwoorden. Binnen de band schrijven Cave en Rowland op een totaal andere manier songs.

Het heroïnegebruik wordt mee de ondergang van de band, legt Rowland uit. "In de zin dat alle heroïnegebruik leidt tot isolatie. Nick en ik raakten geïsoleerd van elkaar en van de anderen in de band."

In mei 1983 volgt er nog een laatste tournee door Australië. "Dus dat was het", besluit Cave. "Ik ben er eigenlijk nooit achtergekomen waarom de band uit elkaar ging. De band ging gewoon uit elkaar. Zo van, ga maar weer iets anders doen." En zo geschiedde, want in 1984 richt Cave samen met Mick Harvey The Bad Seeds op, ook Blixa Bargeld wordt bandlid.