Japan houdt conferentie voor wederopbouw van Oekraïne, is dat niet wat vroeg?

In Japanse hoofdstad Tokio vond de hele dag de Japans-Oekraïense conferentie ter bevordering van economische groei en wederopbouw plaats. Tijdens die conferentie bespraken honderden afgevaardigden van beide regeringen en verschillende bedrijven plannen om zich in te zetten voor de wederopbouw van het land.

De conferentie leverde meerdere concrete resultaten op. De overheden en bedrijven tekenden in totaal zo'n 50 akkoorden. Daarnaast had Japan het over plannen voor een nieuw handelskantoor van de overheid in de Oekraïense hoofdstad Kiev.

Tot slot beloofde de regering een bedrag van 15,8 miljard Japanse yen (omgerekend 97,8 miljoen euro). Dat geld zal gebruikt worden om Oekraïense gebieden te ontmijnen en projecten op te starten om de energie- en transportsector na de oorlog herop te bouwen.

De Oekraïense delegatie toonde zich alvast bijzonder tevreden over de conferentie en toewijding van Japan. "Vandaag is de start van een nieuwe vorm van samenwerking tussen onze twee landen", sprak de Oekraïense premier Denys Sjmyhal tevreden.

Toch blijft het opvallend om nu al te spreken over wederopbouw, wanneer de oorlog in Oekraïne verre van voorbij is. Rusland lijkt momenteel ook in het voordeel te zijn aan het front. Zo moest het Oekraïense leger zich terugtrekken uit de symbolisch belangrijke stad Avdiivka, in het oosten van het land. Daar vonden al maandenlang hevige gevechten plaats, waardoor de stad tot een ruïne is herleid.

Ook aan de Oekraïense top rommelde het even. Zo ontsloeg de Oekraïense president Volodimir Zelenski onlangs nog zijn opperbevelhebber van het leger Valeri Zaloezjny, omdat hij "onmiddellijk nood had aan een nieuwe aanpak binnen het leger". Dat zorgde voor heel wat spanningen, omdat Zaloezjny een heel stuk populairder was dan zijn opvolger Oleksandr Syrsky.

Nog geen einde van de gevechten in zicht dus. Waarom engageert Japan zich dan om een conferentie te houden die specifiek focust op wederopbouw?

Eigenlijk mag het niet verbazen dat Japan zich toelegt op projecten die met wederopbouw te maken hebben. Japan heeft al meermaals met desastreuze gebeurtenissen te maken gekregen, waarbij volledige steden werden verwoest.

Denk daarvoor even terug aan de Tweede Wereldoorlog. De geallieerden hadden in 1945 al een overwinning behaald tegen nazi-Duitsland, maar in Azië weigerde Japan zich over te geven. Om meer intensieve offensieven en onnodig bloedvergieten (aan Amerikaanse zijde) te vermijden, besloten de Verenigde Staten atoombommen in te zetten boven Hiroshima en Nagasaki.

De twee steden werden met de grond gelijk gemaakt en honderdduizenden mensen lieten het leven. Ook de jaren nadien kwamen nog heel wat mensen om door de gevolgen van de radioactieve straling. 

Toch werden beide steden volledig heropgebouwd. Volgens het instituut Hiroshima for Global Peace begonnen de Japanners vier dagen na de verwoesting al met het herstellen van de waterpompen. Ondertussen zijn Hiroshima en Nagasaki opnieuw bruisende steden.

Ook in de meer recente geschiedenis kunnen we succesvolle heropbouwprojecten zien in Japan. Het land krijgt regelmatig te maken met zware aardbevingen, zoals onlangs nog in de buurt van het schiereiland Noto.

Vooral de zeebeving van 2011 staat bij velen in het geheugen gegrift. Met een kracht van 9.0 op de schaal van Richter is het een van de zwaarste bevingen ooit gemeten. De schade op het land was al groot, en toen moest de daaropvolgende tsunami nog volgen. Meer dan 15.000 mensen lieten het leven. Daarnaast vond ook een ontploffing plaats in de kerncentrale van Fukushima, waardoor iedereen binnen een straal van 20 kilometer het gebied moest verlaten.

Na die aardbeving richtte de Japanse overheid het Agentschap van Wederopbouw op. Er werd een heropbouwperiode van 10 jaar voorzien, met voor de eerste 5 jaar een vrijgemaakt budget van 25 biljoen Japanse yen, oftewel 232 miljard euro. 

Bijna 13 jaar na de zeebeving en tsunami zijn grote delen van de getroffen regio heropgebouwd en moeten extra maatregelen gelijkaardige rampscenario's vermijden. Zo zijn er nieuwe woonwijken gebouwd in hogergelegen delen van de getroffen gemeenten. Op de meeste plaatsen is de situatie door de inspanningen van de overheid genormaliseerd.

Japan toont zich dus als een land met ervaring wanneer het op wederopbouw aankomt en het wil die ervaring ook gebruiken in Oekraïne. De overheid ziet het daarnaast ook als een "investering in de toekomst", zei de Japanse premier Kishida tijdens de conferentie. 

Ook de Oekraïense premier Sjmyhal benadrukte de Japanse expertise. "Door onze krachten te bundelen, kunnen we deze uitdaging veranderen in een kans voor toekomstige groei en welvaart. De Japanse ervaring met wederopbouw is een inspiratie voor ons."

Toch is de Japanse expertise niet het enige argument voor de conferentie. Japan toont zich al langer als een belangrijke bondgenoot van de Oekraïeners, maar het is door zijn eigen wetgeving beperkt in de hulp die het kan bieden. 

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Japan een agressor in het conflict. Het Japanse leger is verschillende Aziatische landen binnengevallen en heeft toen sterk ingezet op militaire agressie, wat onder meer in China tot oorlogsmisdaden heeft geleid. 

Na de oorlog werd Japan op een pacifistisch spoor gezet. In 1947, enkele jaren na het einde van de oorlog, voerde Japan Artikel 9 van de grondwet in. Dat artikel staat ook bekend als de "geen oorlog"-clausule. Artikel 9 stelt dat de Japanse staat niet het recht heeft om oorlog te voeren en verbiedt de overheid om oorlog te gebruiken om internationale geschillen op te lossen. 

Daarnaast verbiedt de Japanse wet om wapens of andere dodelijke materialen te leveren aan een land dat zich in oorlog bevindt. Daardoor kan Japan alleen maar niet-dodelijk militair materiaal leveren, zoals kleding of helmen. Het land focust haar steun aan Oekraïne op humanitaire en financiële hulp. Japan heeft de laatste twee jaar in totaal al zo'n 11,1 miljard euro aan Oekraïne toegezegd.

Aangezien het zelf geen militaire hulp kan bieden, kijkt Japan naar landen zoals de Verenigde Staten. Daar zit de hulp aan Oekraïne echter muurvast, met een Republikeins Huis van Afgevaardigden dat geen nieuw noodpakket voor Oekraïne wil goedkeuren.

Ook in Europa loopt de steun aan Oekraïne soms vast. Denk aan de tegenstribbelingen van de Hongaarse premier Viktor Orbán, voor de Europese Unie haar steunpakket van 50 miljard voor de volgende vier jaar kon goedkeuren.

Bovendien is er een ander conflict dat de aandacht van de Amerikanen vraagt: de oorlog tussen Israël en Hamas. Japan wil de focus van de wereld terugvinden en zich meer op Oekraïne richten. Want zoals verschillende experten al hebben aangegeven, kan een Oekraïense nederlaag de wereldorde flink verstoren.

Ook von der Leyen ziet het gevaar in de militaire problemen in Oekraïne. "Het overleven van de democratieën wereldwijd staat op het spel", sprak von der Leyen eerder al. "Het gaat ook om alle andere autocratische tegenstanders die van heel nabij toekijken of de democratieën verenigd blijven, vastberaden zijn en kunnen doorpakken."

Met haar woorden leek von der Leyen te verwijzen naar China, wat ons brengt bij het laatste punt en de woorden die de Japanse premier Kishida vandaag in Tokio sprak: "Oost-Azië kan het Oekraïne van morgen zijn".

Japan heeft zich van bij het begin sterk verzet tegen de Russische invasie in Oekraïne. Japan beschouwt de oorlog als het gevolg van een eenzijdige wijziging van de "status quo" of politieke situatie in de regio. Kishida vreest dat als Rusland door haar gedrag een overwinning kan halen in Oekraïne, dat andere grootmachten gelijkaardige ideeën zouden kunnen krijgen.

Kijk daarvoor naar de spanningen rond het eiland Taiwan. Taiwan ziet zichzelf als een onafhankelijk land, maar zijn grote buur en wereldmacht China ziet het eiland als een opstandige provincie die bij het Chinese vasteland hoort. 

China zegt al langer dat het de Taiwanese "rebellie" beu is en dat het Taiwan met het vasteland wil herenigen, iets wat de Taiwanezen zelf niet willen. Bij de laatste verkiezingen verkozen de Taiwanezen de China-kritische Lai Ching-te tot president. Dat was niet naar de zin van de Chinese overheid. "Taiwan is én blijft een deel van China", klonk het in een officiële reactie.

De Chinese president Xi Jinping heeft in het verleden al meermaals laten weten dat hij een diplomatieke oplossing voor Taiwan verkiest, maar dat er in het uiterste geval ook militaire actie mogelijk is. Sommige voorspellingen stellen zelfs dat China tegen 2027 al klaar zou zijn voor een invasie van Taiwan. 

Het assertieve en soms zelfs agressieve gedrag van China beperkt zich echter niet tot Taiwan. Ook in de Zuid-Chinese Zee zijn er regelmatig incidenten, onder meer tussen schepen van de Chinese kustwacht en Filipijnse vissersboten. 

Japan maakt zich dus zorgen over het gedrag van China, dat een steeds prominentere plaats inneemt op het wereldtoneel. Samen met onder meer de Verenigde Staten en Zuid-Korea probeert het land China onder controle te houden, maar Japan wil dus niet weten wat China zou doen als Rusland de oorlog tegen Oekraïne wint.

Genoeg redenen dus voor Japan om Oekraïne te steunen. De Japanse overheid beloofde alvast haar steun tijdens alle fases van de Oekraïense wederopbouw, gaande van de eerste noodherstellingen tot de volledige heropstart van de Oekraïense industrie. 

Binnen enkele dagen, op zaterdag 24 februari, is de oorlog in Oekraïne precies twee jaar bezig. Voor Japan maakt het alvast niet uit hoelang de Oekraïeners nog hulp nodig hebben tegen de Russische invasie. De Japanse premier Kishida zei na de conferentie dat zijn land een engagement van lange termijn aangaat wanneer het Oekraïne betreft. 

"De oorlog woedt nog volop en de situatie is op dit moment niet gemakkelijk", sprak Kishida. "De economische wederopbouw is echter niet alleen een investering in de toekomst van Oekraïne, maar ook in die van Japan en de wereld."