Waarom de economie van Rusland ondanks sancties blijft groeien (maar toch op de afgrond afstevent)

Februari 2022. De Russische president Vladimir Poetin besluit om Oekraïne binnen te vallen, en zo start een oorlog die intussen al twee jaar woedt. De westerse landen reageren met een aantal sancties, in de hoop Rusland zo op de knieën te dwingen. Russische tegoeden worden bevroren, handelsakkoorden worden opgezegd en invoerverboden worden afgekondigd. 

Toch voorspelt het Internationaal Monetair Fonds (IMF) dat Rusland het komende jaar opnieuw economische groei zal kunnen optekenen. Liefst 2,6 procent groei wordt er verwacht, en volgens Rosstat, het officiële statistiekenbureau in Rusland, kon er in 2023 zelfs 3,6 procent genoteerd worden (en dat is meer dan in de Verenigde Staten of in Europa). 

Hebben al die sancties dan geen of weinig effect gehad? Econoom Koen Schoors wil dat cijfer alvast nuanceren, want onder dat positieve cijfer zit een veel genuanceerder verhaal. 

Rusland heeft een arme economie en die groeit nu eenmaal sneller, zo vertelt Schoors. "De eerste zeven jaar dat Vladimir Poetin president was, groeide de Russische economie zelfs met 7 procent. Daarna zakte dat cijfer terug naar 4 procent, en nu gaat het cijfer zelfs richting de 2,6 procent. Er is dus nog steeds economische groei, maar er is ook een sterke groeivertraging merkbaar."

De oorlog in Oekraïne is als het ware een soort doping voor de Russische economie. Poetin geeft tientallen miljarden uit aan defensie, en bijna al die uitgaven komen ook nog eens terecht bij binnenlandse bedrijven. 

Op het eerste gezicht lijkt dat positief, want het creëert inkomen voor de eigen bevolking. Maar volgens Schoors mogen we ons daar niet op blindstaren. "Dit is natuurlijk een productie die is voorbestemd om opnieuw vernietigd te worden", vertelt de econoom. "Ze draagt niet bij aan investeringen of toekomstige groei. Het is economische groei, maar enkel op korte termijn." 

Op lange termijn ziet het er namelijk een pak slechter uit. Niet het minst omdat Rusland aan sneltempo (toekomstige) arbeidskrachten ziet verdwijnen. Sinds het begin van de oorlog hebben meer dan 800.000 mensen het land verlaten, vaak mensen die jong en getalenteerd zijn.

"Tel daar nog eens de meer dan 50.000 doden en waarschijnlijk meer dan 200.000 (zwaar)gewonden bij, en dan is het duidelijk dat dit een heel slechte zaak is voor Rusland", vertelt Schoors na een nog conservatieve schatting.

Zolang de Russisch-Oekraïense oorlog blijft duren, kan de Russische regering niet anders dan geld pompen in die oorlogseconomie. Daarvoor kan ze een beroep doen op een stevige spaarpot.

Niet verwonderlijk volgens Schoors, want Rusland heeft de afgelopen twintig jaar een sterk economisch beleid gevoerd. "Ze hebben heel veel van hun olie- en gasgeld kunnen opsparen. Een groot deel daarvan (zo'n 300 miljard euro) zit bevroren door de sancties, maar er blijft nog steeds zo'n 120 miljard over." 

"Daarnaast is er nog die verkoop van olie en gas. Het land verkoopt noodgedwongen een pak minder en met een pak minder winst dan vroeger, maar de inkomsten zijn er nog steeds." 

Dankzij een stevige spaarpot en wat olie- en gasgeld kan Rusland z'n oorlogseconomie dus draaiende houden. Maar intussen moeten de andere sectoren in Rusland het met een pak minder stellen, vertelt Schoors. De gezondsheidszorg bijvoorbeeld ziet het aantal investeringen stevig afnemen, en ook infrastructuurwerken worden uitgesteld. 

Wie volgens Schoors wel garen kan spinnen bij de moeilijke positie van Rusland, is China. "Veel Russische industrieën zijn aan het krimpen, en op die manier is Rusland een soort van ondergeschikte partner aan het worden aan China. Rusland is steeds meer grondstoffen aan het exporteren naar China, en daarvoor krijgt het betaald in de Chinese munt (en niet in dollar). Daardoor kan Rusland niet anders dan afgewerkte producten in China te gaan kopen."

"Een mooi voorbeeld daarvan is de auto-industrie: sinds de oorlog hebben bijna alle buitenlandse bedrijven Rusland verlaten. Het Russische Lada is intussen het grootste automerk, maar de volgende merken in de rij zijn allemaal van Chinese makelij." 

Rusland ziet China dus zijn markt veroveren, maar het kan niet veel anders doen dan het gewoon laten gebeuren. 

Het is een uiterst penibele situatie voor Rusland, maar volgens Schoors is het ook een eindig verhaal. "Met die oorlogskas kunnen ze het nog wel twee jaar uitzingen, ook al gaat het ten koste van de rest van het land. In een democratie zou dit nooit kunnen, het is enkel dankzij grootschalige propaganda dat dit kan."

"Uiteindelijk zullen ook de Russen dit niet meer aanvaarden. Zij zullen niet meer aanvaarden dat zij een slechter leven moeten leiden voor een oorlog, terwijl ze hun zonen en mannen in diezelfde oorlog zien sterven."