Pioniersrol voor België: ernstige, grootschalige en onomkeerbare misdrijven tegen de natuur worden strafbaar

Wie het milieu grote schade toebrengt, zal voortaan kunnen worden bestraft voor ‘ecocide’, gedefinieerd als ernstige en langdurige milieuschade op grote schaal. Daar staan boetes op tot 1,6 miljoen euro en gevangenisstraffen tot 20 jaar.

“Dit is een mijlpaal in de erkenning van de rechten van de natuur”, oordeelt Ruth-Marie Henckes van Greenpeace. “Een misdaad tegen de natuur is per definitie ook een misdaad tegen ons allemaal.”

Eng toepassingsgebied

Toch lijkt de impact van de nieuwe wetgeving in de praktijk niet zo groot. Na een advies door de Raad van State is de toepassing beperkt tot federale milieubevoegdheden. Dat komt neer op schade in de Noordzee en schade door radioactieve straling. Pakweg ontbossing, lucht- en waterverontreiniging zijn gewestelijke bevoegdheden. “Dat maakt het toepassingsgebied van deze wet vrij eng”, zegt milieujurist Hendrik Schoukens (UGent).

Concreet zou de nieuwe wet bijvoorbeeld kunnen worden ingeroepen bij een scheepsramp voor onze kust, waarbij olie veel milieuschade veroorzaakt, zoals dat gebeurde in 1999 toen een olietanker voor de kust van Bretagne verging. Door nalatigheid kwamen toen duizenden tonnen olie in zee terecht. Zo’n 400 kilometer kust raakte besmeurd en tienduizenden zeevogels kwamen om.

“Wij hadden liever een bredere toepassing gezien, om meer soorten natuurvernietiging te ontraden”, zegt Henckes. “Maar deze wet biedt alvast in een aantal gevallen de mogelijkheid om verantwoordelijken strenger te straffen.” De nieuwe strafwet treedt wel pas in werking twee jaar na de goedkeuring door het parlement.

Beperkt clubje

Wie illegaal een moeras drooglegt of bos kapt, kan daarvoor vandaag al op basis van de Vlaamse milieuwetgeving worden veroordeeld, maar dus niet voor ecocide. Daar komt binnenkort misschien verandering in. Een nieuwe Europese richtlijn bestraft misdrijven die lijken op ecocide. Wordt die goedgekeurd, dan zullen ook de gewesten hun wetgeving moeten aanpassen. “De toegevoegde waarde zit dan vooral in de mogelijkheid om strenger te straffen en volledig herstel van ecosystemen te eisen”, zegt Schoukens.

De toevoeging van ecocide aan het strafwetboek heeft volgens de milieubeweging ook een belangrijke symbolische waarde. Ons land treedt daarmee toe tot een vooralsnog beperkt clubje landen dat ecocide als misdrijf erkent, waaronder Vietnam, Oekraïne en Wit-Rusland.

“Om de natuur ten volle te kunnen beschermen, is het cruciaal dat ecocide wereldwijd als misdrijf wordt erkend, ook door het Internationaal Strafhof”, zegt Patricia Willocq, directeur van Stop Ecocide België. “Er is een belangrijke rol weggelegd voor België om daar als pionier op internationaal niveau voor te pleiten.”