Twee jaar na inval in Oekraïne: PVDA houdt spreidstand aan wanneer het over Rusland stemt

"Men zou zeggen dat president Vladimir Poetin bondgenoten heeft in dit parlement." Die uitspraak van premier Alexander De Croo (Open VLD) twee jaar geleden in de Kamer vat het eigenlijk goed samen: de PVDA wordt door andere partijen geregeld in het hokje "pro Poetin" gestopt.

Twee jaar na de invasie van Rusland in Oekraïne wilden we wel eens weten hoe groot de steun van de marxistische PVDA voor Rusland werkelijk is. We bekeken 15 stemmingen en debatten in het Vlaams, het federaal en het Europees Parlement waarbij een meerderheid duidelijk standpunt innam tegen Rusland. Het gaat om verschillende thema’s: van het veroordelen van de invasie door Rusland tot een oproep om oorlogsmisdaden te onderzoeken.

In 11 van de 15 geanalyseerde debatten onthield de PVDA zich van een stem of stemde de partij tegen. In 6 gevallen stond de partij daarmee helemaal alleen. De uiterst-linkse partij maakt het haar politieke tegenstanders dus niet echt moeilijk om hen in de pro-Russische hoek te duwen.

Toegegeven, simpelweg kijken naar het stemgedrag volstaat niet om een volledig beeld te krijgen van de houding van de verschillende partijen. We moeten ook kijken naar de debatten en de motivaties voor die stemmingen. 

Op de dag van de invasie in Oekraïne, op 24 februari 2022, werd meteen gedebatteerd over de aanval in het Vlaams Parlement en de Kamer. De PVDA veroordeelde toen de inval van Rusland in haar tussenkomsten. Tegelijk onthield de partij zich bij een stemming over de zaak. Later stemde de PVDA ook niet mee bij de federale en Europese resoluties die de inval veroordeelden. 

PVDA zegt dat ze het vooral niet eens was met uitspraken over de NAVO en de VS in die resoluties. "De Europese Unie en de NAVO hebben met alle mogelijke diplomatieke initiatieven getracht om de situatie te de-escaleren", stond bijvoorbeeld in de Vlaamse resolutie. Klopt niet, vindt PVDA. 

Kim De Witte, Vlaams Parlementslid voor de PVDA, zei dat er "een opbodpolitiek is vanuit de Verenigde Staten tot uitbreiding van de NAVO" en dat die "bijdraagt tot het huidige conflict". Dat Rusland zich dan bedreigd voelt, vindt PVDA dan "tamelijk evident". Ook in de Kamer zei parlementslid Nabil Boukili van de PVDA dat de houding van de VS en de NAVO "het evenwicht dat tijdens de Koude Oorlog tot stand gebracht werd, verbrak". 

Later diende PVDA een eigen motie in het Vlaams Parlement in, waarin ze "de criminele Russische oorlog tegen Oekraïne" veroordeelt. Tegelijk vroeg de PVDA daarin om economische sancties tegen de Russische bevolking op te heffen, en te vervangen door "meer gerichte sancties" tegen rijke Russen. Geen enkele andere partij steunde die motie.

In het Europees Parlement onthield trouwens niet enkel de PVDA zich bij de stemming waarin de invasie werd veroordeeld. Ook Vlaams Belang stemde niet mee, omdat in de resolutie staat dat Oekraïne kandidaat-lidstaat van de EU moet worden. Vlaams Belang vond dat toen "een politieke stap die iedere poging tot de-escalatie van het conflict wellicht onherroepelijk zal ondermijnen". 

Vlaams Belang neemt sinds de invasie in Oekraïne veel meer afstand van Rusland. Kopstuk Filip Dewinter zei zelfs dat hij zich "vergist" had in Poetin. Toch stemde ook Vlaams Belang soms nog terughoudend. Samen met de PVDA stemden ze bijvoorbeeld niet mee bij resoluties die Rusland aanduiden als "staatssponsor van terreur".

In het Vlaams Parlement werd bij die resolutie bijvoorbeeld gewezen op de financiering van Rusland voor de Wagner-groep, naar het optreden van het Russische leger in Marioepol en naar "standrechtelijke executies, ontvoeringen, seksueel geweld, foltering en andere wreedheden in nieuwe bezette gebieden in Oekraïne".

Vlaams Belang en de PVDA wilden Rusland echter niet als "staatssponsor" van terreur aanduiden, omdat er volgens hen geen definitie is van dat begrip die internationaal aanvaard wordt. Door Rusland te erkennen als "staatssponsor van terreur", sluit men ook de deuren voor diplomatieke onderhandelingen, vindt PVDA bovendien. 

Andere partijen zien het maar al te graag gebeuren: zo kunnen ze de PVDA en Vlaams Belang in een pro-Russisch hoekje duwen. Een goed voorbeeld is de Vlaamse resolutie die omstreden referenda in Oekraïne wil veroordelen, ingediend door alle partijen, behalve Vlaams Belang en de PVDA. 

Die resolutie veroordeelt de referenda in onder andere het Oekraïense Donetsk en Loehansk, van september 2022. Bij die referenda zou een meerderheid hebben gestemd voor de toetreding tot Rusland, maar de resultaten werden internationaal betwist, ook al omdat er bijvoorbeeld geen onafhankelijke waarnemers waren. De tekst is extra gevoelig voor Vlaams Belang, omdat in 2014 en 2018 nog drie partijleden afreisden als "waarnemer" bij illegale verkiezingen in Oekraïne.

In het Vlaams Parlement werd de resolutie tegen de referenda door de N-VA expliciet voorgesteld als een "kans voor de extreme partijen om zich te herpakken". Zowel Vlaams Belang als de PVDA steunden de resolutie uiteindelijk, misschien tegen verwachting van de anderen in. Bij een gelijkaardige resolutie in het federaal parlement, zei Vlaams Belang-Kamerlid Annick Ponthier dat "haar partij reeds jaren afstand heeft genomen van de feiten uit 2014". 

Vaak maakt de PVDA het andere partijen niet echt moeilijk om hen te brandmerken als "bondgenoten van Poetin", zoals De Croo het verwoordde. Het valt op dat de partij altijd wel een reden vindt om niet tegen Rusland te stemmen. 

Kijk maar naar de stemming waarbij het Vlaams Parlement aan het Internationaal Strafhof vraagt om te onderzoeken of de misdaden van Rusland "als een genocide gekwalificeerd moeten worden". De PVDA steunde wel het voorstel om oorlogsmisdaden te laten onderzoeken, maar wilde dat dan ook voor de oorlog in Jemen en in de Palestijnse gebieden. Daarvoor diende de PVDA een eigen voorstel in. 

De N-VA reageerde toen dat PVDA zich "verbergt achter anti-NAVO-retoriek". N-VA vindt dat het niet aan de PVDA is om "nu te zeggen dat we consequent moeten zijn". In het parlement wordt dus weinig geloof gehecht aan de argumenten die de PVDA aandraagt om niet mee te stemmen bij de resoluties.

De houding van de PVDA is des te opvallender sinds de oorlog van Israël tegen Hamas in Gaza. In dat conflict spreekt de PVDA het meest expliciet van alle partijen over een genocide door Israël. Tegelijk stemde de partij als enige niet mee toen het Vlaams, federaal en Europees Parlement collectief een hongersnood in Oekraïne uit 1930 bestempelden als een genocide door Rusland. 

De PVDA wijst op het gebrek aan consensus die er over de zaak zou zijn tussen historici onderling. "Wij stellen voor om de geschiedschrijving over te laten aan de geschiedschrijvers, aan de historici, en niet aan de politiek. Wij zullen ons bijgevolg onthouden op dit voorstel van resolutie", zei PVDA-parlementslid Kim De Witte daarover.