De eeuwige strijd om Argentijnse steaks: waarom boeren én groenen zich verzetten tegen handelsakkoord met Zuid-Amerika

Juni 1999. In Rio de Janeiro schudden Europese en Zuid-Amerikaanse staatsleiders elkaar de hand. De gesprekken over een handelsakkoord tussen de Europese Unie en Mercosur (de douane-unie van Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay) kunnen officieel van start gaan. Het is de bedoeling om tegen 2005 te landen.

December 2023. Na meer dan twintig jaar lijkt het dan toch eindelijk zover: Valdis Dombrovskis, de Letse Eurocommissaris voor Handel, staat klaar om naar Rio de Janeiro af te reizen voor de plechtige ondertekening van het langverwachte handelsakkoord met Mercosur. Lijkt, want op het laatste moment zegt Frans president Emmanuel Macron de toekomstige deal de wacht aan voor de tv-camera's.

“Het gaat om een akkoord dat twintig jaar oud is. We hebben de tekst proberen te verbeteren, maar dat is ons niet gelukt. Ik kan niet enerzijds vragen aan de Franse boeren en industriëlen om klimaatregels na te leven en anderzijds import toestaan vanuit landen waar van deze klimaatregels geen sprake is”, stelt Macron.

Dombrovskis kan niet anders dan te luisteren naar Parijs. Hij blijft thuis. De ondertekening, die verhuist alweer naar sint-juttemis.

Amazone

Over een ding lijkt iedereen het eens: het handelsakkoord dat vandaag voorligt is niet perfect. Verre van. Langs Europese zijde bestaan vooral twijfels over de gevolgen voor de landbouw en het klimaat. De boeren vrezen de massale import van goedkoop vlees vanuit Zuid-Amerika. De groene beweging waarschuwt dat het akkoord de ontbossing in de Amazone, het gebruik van pesticiden en de verdrijving van inheemse groepen zal versnellen.

Langs Zuid-Amerikaanse zijde vinden boeren dat het om een onevenwichtige deal gaat omdat hun (vlees)export richting Europa nog altijd flink beperkt wordt. Zeker in steakland Argentinië heerst dat gevoel al langer. Er leeft ook de vrees dat de eigen industrie straks kapot geconcurreerd zal worden door Europese reuzen zoals Duitsland. Onder meer gewezen Argentijns president Alberto Fernandez steunt de deal niet meer.

€ 4 miljard

aan goederen heeft België in 2018 geëxporteerd naar de Mercosur-landen (voornamelijk naar

Brazilië). Dat vertegenwoordigt 3,6% van de

totale export van België naar niet-EU-landen.

Voornaamste goederen:

Geneesmiddelen

Machines, toestellen, mechanische

werktuigen en delen daarvan

Motorvoertuigen en andere

voertuigen voor vervoer over land,

delen en toebehoren

Minerale brandstoffen, aardolie

en distillatieproducten daarvan

Kunststof en werken daarvan

€ 3 miljard

aan goederen heeft België in 2018 geïmporteerd uit de Mercosur-landen (voornamelijk vanuit Brazilië). Dat vertegenwoordigt 2,2% van de totale import van België vanuit niet-EU landen.

Voornaamste goederen:

Bereidingen van groenten en vruchten

IJzer en staal

Diverse chemische producten

Edelstenen en edele metalen

Ertsen, slakken en assen

bron: fod economie

€ 4 miljard

aan goederen heeft België in 2018 geëxporteerd naar de Mercosur-landen

(voornamelijk naar Brazilië). Dat vertegenwoordigt 3,6% van de totale export

van België naar niet-EU-landen.

Voornaamste goederen:

Minerale brandstoffen, aardolie

en distillatieproducten daarvan

Geneesmiddelen

Machines, toestellen, mechanische

werktuigen en delen daarvan

Kunststof en werken daarvan

Motorvoertuigen en andere

voertuigen voor vervoer over land,

delen en toebehoren

€ 3 miljard

aan goederen heeft België in 2018 geïmporteerd uit de Mercosur-landen

(voornamelijk vanuit Brazilië). Dat vertegenwoordigt 2,2% van de totale import

van België vanuit niet-EU landen.

Voornaamste goederen:

Bereidingen van groenten en vruchten

Edelstenen en edele metalen

IJzer en staal

Ertsen, slakken en assen

Diverse chemische producten

bron: fod economie

De vraag is nu of de diplomatieke tango met Zuid-Amerika voorgoed stopgezet moet worden of niet. Als het van de boeren afhangt wel. Zij klagen over lage prijzen en oneerlijke concurrentie van internationale collega’s. Volgens het Algemeen Boerensyndicaat zal “de jaarlijkse import van 99.000 ton rundvlees, 100.000 ton kippenvlees en 180.000 ton suiker een onaanvaardbare druk leggen op de Europese markten”.

Groen wil van de gesprekken met Mercosur een regeringszaak maken. Covoorzitter Jeremie Vaneeckhout eist dat België het handelsakkoord “in zijn huidige vorm” mee ten grave draagt op het Europees niveau.

China

In Europa hebben handelsakkoorden de laatste jaren een slechte naam gekregen. Herinner u het felle Waalse verzet tegen CETA, het handelsakkoord tussen de Europese Unie en Canada in 2016. Maar er zijn ook specialisten die ervoor passen om twintig jaar aan onderhandelingswerk met Zuid-Amerika pardoes weg te gooien.

Er is het klassieke economische argument. De Europese Unie en Mercosur vertegenwoordigen samen een tiende van de wereldbevolking en een vijfde van de wereldeconomie. Een land als België bijvoorbeeld leeft van zijn export. In Argentinië en Brazilië is een stevige duit te verdienen. Vandaag al, met allerhande hoge importtarieven, exporteert de Europese Unie jaarlijks voor 45 miljard euro naar Mercosur.

België exporteert voor 4 miljard euro naar de betrokken landen. In de eerste plaats naar Brazilië.

Maar er is ook het strategische argument. “Het versterken van onze banden met de Mercosur-landen is erg zinvol om onze afhankelijkheid van China te verkleinen”, schrijft Agathe Demarais, onderzoekster bij de denktank European Council on Foreign Policy, in een recent opiniestuk. “En omgekeerd zal verder uitstel van een ondertekening Zuid-Amerika nog dichter in de invloedssfeer van China brengen. Voor altijd.”

Zo beschikt Brazilië over goed 20 procent van de wereldwijde reserves aan grafiet, nikkel, mangaan en zeldzame aardmetalen. Cruciale grondstoffen voor de groene omslag die Europa wil maken. Argentinië heeft de derde grootste lithiumvoorraden ter wereld. Dit ‘witte goud’ is nodig voor de bouw van elektrische auto’s.

“Wat de boeren vooral stoort, is dat Europa zijn deur steeds ietsje verder lijkt te openen voor import van buitenlandse concurrenten die niet aan dezelfde regels moeten voldoen”, zegt Ferdi De Ville, professor Europees handelsbeleid (UGent). “CETA is een voorbeeld, maar recent is ook een akkoord gesloten met Nieuw-Zeeland, waar ze sterk staan in zuivel. En met Australië zijn er - weliswaar lastige - gesprekken bezig.”

Druppel na druppel loopt zo de boerenemmer vol, lijkt het. Ook al omdat Europa op het wereldtoneel zelf - in de WTO - sinds mensenheugenis zijn protectionistische landbouwbeleid verdedigt tegen landen als Argentinië.

Afwachten

Hoe het verder moet? Politiek gezien is het handelsakkoord met de Mercosur sowieso even van tafel na het veto van Macron. Minstens tot na de Europese verkiezingen in de zomer. Misschien wel voor altijd.

Zowel bij premier Alexander De Croo (Open Vld) als bij Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) wordt gesust. Europa kent de bezwaren van ons land tegen het handelsakkoord, luidt het. Het gaat dan bijvoorbeeld over het ongelijke speelveld voor boeren. Nu is het afwachten of er ooit overeenstemming wordt gevonden over een finale tekst. Daarna moeten de lidstaten zich nog uitspreken.

Gezien het Franse verzet wordt die goedkeuring wellicht een probleem.