plusartikels
3 vragen Vervuiling
PFAS pesticiden alomtegenwoordig op groenten en fruit, maar “er zijn zeker alternatieven”
© anp
Door pesticidengebruik zitten er veel PFAS op onze groenten en fruit, toont een nieuw rapport. De effecten daarvan op lange termijn zijn niet altijd even duidelijk.
Uit een rapport van PAN Europe, een koepelorganisatie van verschillende ngo’s die ijveren voor een daling van het pesticidengebruik in Europa, blijkt dat PFAS-bevattende pesticiden alomtegenwoordig zijn in de Europese productie van groenten en fruit – PFAS zijn niet-afbreekbare chemische stoffen. Tussen 2011 en 2021 werden meer dan duizend stalen onderzocht voor België, waarvan een vierde residuen bevat van PFAS-pesticiden. Fruit was vaker gecontamineerd dan groenten. Over heel Europa zou er in tien jaar tijd sprake zijn van meer dan een verdubbeling van de stalen die PFAS bevatten. “Maar de mate waarin we sommige PFAS kunnen detecteren is óók toegenomen de laatste jaren”, nuanceert Greet Schoeters, professor emeritus biomedische wetenschappen van de UAntwerpen.
1. Komen PFAS via ons voedsel in het lichaam terecht?
Voedsel is de belangrijkste oorzaak van PFAS in het lichaam. Die komen niet alleen via bestrijdingsmiddelen in het voedsel terecht, maar ook de verontreinigde bodem, waarop voedsel gekweekt wordt, draagt daartoe bij. “Bestrijdingsmiddelen zijn weer een extra bron van PFAS in het voedsel, en die moeten we zo veel mogelijk proberen te vermijden. Al is het niet zo dat alles wat op je bord ligt, ook in je bloedbaan belandt, maar een deel zeker wel”, zegt Schoeters.
2. Hoe gevaarlijk zijn PFAS in ons voedsel?
De effecten van PFAS zijn niet altijd even duidelijk. De stoffen zijn moeilijk afbreekbaar en kunnen zich jarenlang ophopen in het milieu, sommige ervan ook in ons lichaam. Voor zover onderzocht is er voor alle PFAS-stoffen sprake van een hormoonverstorende werking, maar het is niet zeker dat elke PFAS-stof een even sterk effect heeft. Daarnaast is er een verband met sommige kankers, gaat het immuunsysteem er minder goed door werken, is er een effect op cholesterol en bloedvetten en is ook het geboortegewicht van kinderen lager bij moeders die hoge PFAS-waarden meten. “Dat zijn effecten waarover iedereen het wel eens is”, zegt Schoeters.
“Maar voor het overige tasten we nog erg in het duister. Er zijn zoveel verschillende PFAS-stoffen dat we nog niet voor iedere stof een individuele toxicologische analyse hebben, waardoor we ook nog te weinig informatie hebben om een veilige limietwaarde op te stellen. Daarom kan het verstandig zijn om uit voorzorg alle PFAS te bannen, behalve voor essentiële toepassingen. Je kunt ook niet door bijvoorbeeld fruit en groenten te wassen de PFAS uit de voeding verwijderen. De nieuwe generatie bestrijdingsmiddelen hecht zich goed vast aan het voedsel of dringt erin binnen.”
3. Zijn er alternatieven voor PFAS in pesticiden?
PFAS kunnen in pesticiden voorkomen als actieve stof of als hulpstof. “We zien de laatste jaren dat ook bestrijdingsmiddelen waarvan we lange tijd dachten dat ze veilig waren, toch negatieve effecten kunnen hebben als ze gedurende een langere periode in lage concentraties worden opgenomen”, zegt Schoeters.
Zeker voor jonge kinderen is extra voorzichtigheid geboden: zij nemen meer PFAS op ten opzichte van hun lichaamsgewicht, wat hen extra kwetsbaar maakt. “Maar volgens mij horen bestrijdingsmiddelen absoluut niet tot de essentiële toepassingen van PFAS, er zijn zeker alternatieven mogelijk. PFAS worden meestal toegevoegd om de effectiviteit van de actieve stof te verbeteren, maar zijn niet altijd een essentieel onderdeel ervan.”
