Hoe komt het dat Bart De Wever steeds laat uitschijnen dat hij met het Vlaams Belang in zee wil?

“Liefst, maar”, “idealiter, maar” of “niemand ligt wakker van die vraag”. Bij het voorzittersdebat van Knack en Trends-Kanaal Z kreeg Bart De Wever weinig duidelijke antwoorden op zijn vraag of de volgende federale regering een Vlaamse meerderheid moet hebben.

“Verbijsterend”, reageerde de N-VA-voorzitter. Als de andere partijen de verkiezingsuitslag niet respecteren, dan wordt de democratie niet gerespecteerd. En daar koppelde hij een waarschuwing aan: als de andere partijen doof blijven voor de eis voor een Vlaamse meerderheid op federaal niveau, dan moet men op hem “niet meer rekenen op Vlaams niveau”. Lees: dan sluit hij een samenwerking met Vlaams Belang niet uit.

De Wever stelde de vraag aan zijn collega-partijvoorzitters vooral om het doembeeld te schetsen dat er na de verkiezingen een tweede Vivaldi-regering aankomt. Maar dan een die mogelijk nog minder stemmen haalde in Vlaanderen, aangevuld met het Franstalige Les Engagés of DéFI. Ook op de nieuwjaarsreceptie van N-VA maakte De Wever al duidelijk dat dit de inzet wordt: “Nooit meer Vivaldi. Nooit meer een regering zonder meerderheid in Vlaanderen”, klonk het toen.

Door de eis over een Vlaamse meerderheid te koppelen aan de Vlaamse formatie, probeert De Wever de verantwoordelijkheid bij de andere partijen te leggen. Als zij de stem van de Vlamingen niet respecteren, dan wordt hij wel gedwongen om met Vlaams Belang te onderhandelen.

Ter herinnering: in 2019 zat de N-VA al enkele weken samen met Vlaams Belang. Dat was volgens betrokkenen meer dan een beleefdheidsrondje. Toenmalig partijvoorzitter van Open Vld Gwendolyn Rutten verklaarde dat ze gevraagd werd voor een minderheidskabinet met N-VA, met gedoogsteun van het VB, waarvoor de liberalen ‘rijkelijk beloond’ zouden worden.

Toch is de inzet in juni nog een pak hoger. Volgens de recentste peilingen kunnen Vlaams Belang en N-VA mogelijk een meerderheid halen in het Vlaams Parlement. In dat geval zou de vraag of het cordon sanitaire op Vlaams niveau doorbroken wordt, volledig afhangen van N-VA. En die partij heeft het cordon nooit onderschreven.

‘Verloren stem’

Op de vraag of dit ook kan gebeuren, blies De Wever tot nu toe warm en koud. Hij wees er altijd op dat een stem voor Vlaams Belang een “verloren stem” is. Mede door dat narratief wist N-VA jaren in de electorale vijver van Vlaams Belang te vissen. Maar later klonk dat de bal vooral in het kamp van Van Grieken ligt. “Zolang die partij extremisten duldt die voortdurend anderen beledigen en onder de gordel aanvallen, zet ze zichzelf buitenspel”, zei hij in mei in De Zondag. “De dag dat zij een geloofwaardig traject opzetten om daarmee te stoppen, kunnen ze wat mij betreft mee besturen.”

Dat in tussentijd Filip De Winter lijstduwer in plaats van lijsttrekker werd en Dries Van Langenhove ontslag nam als parlementslid, kreeg een goedkeurend knikje van De Wever. “Ik had het nooit gedacht, maar ik stel vast dat er iets is begonnen bij het Vlaams Belang”, zei hij daarover in de talkshow De tafel van Gert.

Hoog spel

De Wever weet natuurlijk dat bijna zes van de tien N-VA kiezers vinden dat er met Vlaams Belang bestuurd kan worden, zoals bleek uit De Stemming, een peiling van De Standaard en VRT. Maar er is ook een meer liberale vleugel, zowel binnen het electoraat als de partijtop, die vindt dat zo’n samenwerking meer dan een brug te ver zou zijn. Zij vrezen dat De Wever hoog spel speelt met uitspraken als in het voorzittersdebat. Want door de deur op een kier te zetten voor een Vlaamse regering met Vlaams Belang, houdt het argument dat voor hen stemmen nutteloos is nog weinig steek. N-VA dreigt dan nog meer stemmen op rechts te verliezen: een besef dat sinds de Nederlandse verkiezingen meer dan ooit leeft.

Niets wijst er momenteel op dat een regering met Vlaams Belang de voorkeur wegdraagt voor De Wever. “Dat zal altijd een plan B zijn", zegt politicoloog Bart Maddens (KU Leuven). “Het is een drukkingsmiddel voor als de onderhandelingen federaal op niets lijken uit te draaien.” Het is dan ook op het federale niveau dat De Wever een akkoord over een staatshervorming wil sluiten. Niet voor niets liet hij al verstaan dat 2024 “de laatste kans is om het land nog op een ­ordentelijke manier om te vormen”.

In die zin moet ook de vaagheid van N-VA over de mogelijke samenwerking met Vlaams Belang gezien worden. Door niet duidelijk te maken dat regeren met Vlaams Belang uitgesloten is, houdt De Wever een stok achter de deur om na de verkiezingen naar de Franstalige partijen te stappen met zijn confederale eisen.

Maar dit hoog spel kan er ook toe leiden dat de regeringsonderhandelingen opnieuw maanden aanslepen. In 2019 al kostte de Vlaamse formatie vier maanden tijd, onder meer omdat De Wever de ‘pauzeknop’ indrukte om de federale onderhandelingen af te wachten.

Op federaal niveau dreigt het al helemaal een zware dobber te worden. Want als N-VA opnieuw zou samenzitten met Vlaams Belang, dan zijn de Franstalige partijen misschien nog sneller geneigd andere partners te zoeken. En in dat geval komt het doembeeld van N-VA – een tweede ronde Vivaldi – toch weer dichterbij.