Waarom de kots van uw scherm druipt: zo blijven tv-series en films hangen

Nu de sperperiode inzake spoilers voorbij is, een maand na de release, kunnen we het eindelijk hebben over de bevreemdende passage waar The Zone of Interest mee eindigt: de kotsscène. In de laatste minuten van de film, een van de meest gedurfde van het jaar, volgen we Rudolf Höss, de SS-officier aan het hoofd van Auschwitz, tijdens een kantoorfeest ter ere van zijn genocidaire verwezenlijkingen. Nadat hij zijn vrouw belt vanuit zijn bureau om te pronken met zijn succes, wandelt hij door het verlaten, onberispelijke nazigebouw richting uitgang. Stoïcijns daalt hij af langs een trappenhal, tot hij abrupt stopt, kokhalst en een minuut lang over de brandschone vloeren probeert over te geven. Wat maar half lukt.

De specifieke reden voor zijn plotse misselijkheid wordt in het midden gelaten, maar de betekenis is duidelijk genoeg. De hele film is gebouwd rond Höss’ psychopathische staat van dissociatie. Hoe hij een banaal gezinsleven kan leiden tegen de achtergrond van een concentratiekamp. Hoe hij een saai kantoorbestaan met vergaderingen en spreadsheets loskoppelt van de monsterlijke implicaties ervan. De braakscène is de enige keer dat die dissociatie, heel even maar, stokt. “Ik denk dat het een gevecht is: lichaam versus geest”, zei Christian Friedel, de acteur die Höss speelt, in een interview met The Film Stage. “Het lichaam vertelt de waarheid. Met onze geest kunnen we onszelf bedriegen: we zijn meesters van het zelfbedrog.”

De inspiratie voor de scène vond Jonathan Glazer, de regisseur, in The Act of Killing, een documentaire uit 2012 over de Indonesische doodseskaders uit de jaren 60. Helemaal in het slot van de film begint een van de beulen, die tot dan met trots zijn moorden naspeelde, te kokhalzen – alsof het eindelijk doordringt wat hij gedaan heeft. “Toen ik die scène zag, wist ik hoe ik mijn film wou doen eindigen”, aldus Glazer.

Kotsen Off

Waarmee The Zone of Interest het volgende voorbeeld is van een trend waar stilaan niet meer naast te kijken valt: de opmars van kotsscènes in arthousefilms en prestige-tv. De voorbije twee jaar alleen al zagen we Sydney Sweeney in een bad brokken in Euphoria, Brendan Fraser in een vuilbak overgeven in The Whale en Margot Robbie projectielbraken in Babylon. Er zaten overgeefscènes in Oppenheimer, Beau Is Afraid, Beef, Saltburn, Poor Things en The White Lotus.

De jongste maanden lijkt de buikgriep zich ook naar Vlaanderen te hebben verspreid, met opvallende spuugpassages in Styx, Kamp Waes en Kotsen Off, zoals de reeks Knokke Off in Vrede op aarde met een knipoog werd genoemd.

En het zijn er niet alleen meer: ze zijn ook prominenter. De tijd dat er suggestief boven een wc-pot gehangen werd, ligt ver achter ons. In Succession spuit Cousin Greggs overgeefsel door de ogen van zijn mascottepak. In Wednesday wordt iemands gezicht ondergekotst. In Blonde geeft Ana De Armas over de cameralens over, in wat de eerste keer moet zijn dat braaksel de fourth wall doorbreekt.

Al zal geen enkele tv-reeks of film nog over die ene scène uit Triangle in Sadness kunnen: een vijftien minuten durende symfonie van projectielkotsende miljonairs aan boord van een cruiseschip. “Wellicht een van de ergste scènes die ooit gedraaid is”, aldus Emetophobia Warnings, een website die films scant op overgeven, ten behoeve van mensen met een angst voor braaksel.

(Hun weinig subtiele advies: ‘AVOID AVOID AVOID’.)

Mocht u het zich ook afvragen: voor de kotsscène in Triangle of Sadness moest een deel van de cast tubes in hun mond steken, waarvan het pompje vanop afstand bediend werd door het special effects-team. Ook voor de spelers zelf was het dus een verrassing wanneer ze moesten overgeven. Andere acteurs kregen dan weer flesjes met nepbraaksel toegestopt, waarmee ze vrijelijk mocht spuwen. In totaal duurden de kotsopnames de volle twee weken.

“Eigenlijk was ik niet geïnteresseerd om een braakscène te doen. Als ik er dan toch een draaide, moest ze verder gaan dan eender welke andere”, aldus Ruben Östlund, de regisseur, over wat uiteindelijk het centrale beeld in de film en promotiecampagne zou worden. Toeval is dat niet: Östlund is notoir geïnteresseerd in hoe hij de interesse van het publiek moet wekken voor zijn films.

Explosie van kotsscènes

Wellicht is dat ook een belangrijk stuk van de verklaring. De explosie van kotsscènes situeert zich vooral in de arthouse en streaming-tv, waar veel meer mogelijk is. Maar ze lijken ook een manier geworden om een scène eruit te laten springen. Overgeefscènes wérken namelijk: ze zijn visceraal, shockerend, absurd en blijven, helaas iets te lang vaak, hangen. In tijden van mememarketing en de toegenomen aandacht voor specifieke scènes is het een handige manier om over een film te doen spreken.

Plus: je kan er iets mee vertellen. In Saltburn en Knokke Off dient het overgeefsel, behalve voor de shock value, om de highbrow elite van hun lowbrow kant te laten zien. In Babylon is het een manier om het verval van Margot Robbies personage te onderstrepen. In Oppenheimer is het een referentie naar de gevolgen van stralingsziekte. In Triangle of Sadness staat het braakballet symbool voor “het einde van de westerse samenleving”, aldus Östlund. In een niet zo ver verleden was overgeven een manier om de kijker te doen walgen (The Exorcist), te doen lachen (The Meaning of Life) of duidelijk te maken dat er een personage zwanger was (elke ander filmgenre). Vandaag is kotsen een metafoor geworden.

Niet helemaal zeker of dat van ons had gehoeven.

The Zone of Interest is nog steeds te zien in de bioscoop.