Boek met levensverhaal van schrijver Hugo Claus is uit: "Hij heeft zijn oorlogsverleden verzwegen" 

Tien jaar heeft journalist en schrijver Mark Schaevers gewerkt aan "De levens van Claus", de dikke biografie van Hugo Claus (1929-2008). Claus was een van de beroemdste auteurs van ons taalgebied, met bekende werken als de roman "Het verdriet van België", "De Oostakkerse gedichten" of de theaterstukken "Vrijdag" en "Suiker". Claus schreef ook filmscenario's, hij regisseerde, tekende en schilderde.

"Het is een exceptioneel leven waarachter ook exceptioneel werk zit. Ik was te ambitieus om te denken dat ik onder de 600 bladzijden kon blijven", zegt Schaevers. Het boek telt er uiteindelijk bijna 1.000, waarvoor de biograaf talrijke getuigen interviewde. Schaevers kende Hugo Claus persoonlijk en publiceerde eerder al over hem.

Al meer dan 30 jaar geleden kreeg Mark Schaevers door dat je Hugo Claus nooit op zijn woord mocht geloven, vertelt hij in "De afspraak" op VRT Canvas. Hij was toen een dag als journalist met hem op stap, voor een dubbelinterview met schrijver Harry Mulisch in Nederland.  

"Ik leerde meteen ook de speler in Hugo Claus kennen. In de trein suggereerde hij om tegenover Mulisch over de 'grote drie' te beginnen." Dat zijn Mulisch zelf en de andere schrijvers W. F. Hermans en Gerard Reve. Maar toen Schaevers die vraag dan effectief stelde, greep diezelfde Hugo Claus naar zijn hoofd: "Oh nee, krijgen we dat gezeur weer". 

Claus heeft in zekere zin zijn eigen biografie tegengewerkt, vindt Mark Schaevers. "Je kan hem nooit op zijn woord vertrouwen. Het boek had ook 'De leugens van Claus' kunnen heten." Maar het is wel gelukt om "de pijlers waarop de mythe Claus rust" onderuit te krijgen. 

Bijvoorbeeld het oorlogsverleden van Claus. "Daarover heeft hij liederlijk gefantaseerd en vooral ook verzwegen. Hij kwam uit een zwart nest, maar heeft dat op een sympathieke manier verteld: 'ik heb wel eens een Hitlerdolk gehad en ben een paar weken bij de nationaalsocialistische jeugd geweest; ik ben eens in Duitsland op de velden gaan werken, om weg te zijn bij mijn vader'. Maar als je dat allemaal gaat onderzoeken, dan bots je wel op een heel tegengestelde realiteit.” 

Mark Schaevers kreeg toegang tot allerlei archieven en collaboratiedossiers en komt tot de volgende conclusie. "Hij heeft na de oorlog volop verzwegen hoe diep zijn familie in het Kortrijkse zwarte web zat en ook hoe snel hij zich daar vanaf gemaakt heeft, toen de Duitsers begonnen te verliezen."  

"Het is mij niet zozeer te doen om dat fout verleden, maar wel over het verzwijgen, het omdraaien ervan tot bijna een verzetsepos. In "Het verdriet van België" schrijft hij dat hij in de kelder op Joodse literatuur stoot, waarna hij begint te lezen en op slag bekeerd is."

Na de oorlog bevrijdt Claus zich uit zijn katholieke, Vlaams- en Duitsgezinde milieu, vooral door te lezen. "Dat is de kracht van literatuur. Alle mensen die aan literatuurbevordering doen, moeten goed naar het leven van Claus kijken. Als 'manneke uit een gestigmatiseerd, verbrokkeld gezin' raakt hij binnen in kringen van vooruitstrevende schrijvers en kunstenaars, in Parijs of Amsterdam."    

Hugo Claus doet dat "met een sociale flair, maar ook met een geweldige eruditie", zegt Schaevers. Ofschoon hij het middelbaar niet had afgemaakt. "Door veel Franse en Amerikaanse literatuur te lezen werd hij op z'n 19e een wonderkind. Dat is ook meteen erkend en hij begon aan een wonderleven."  

Het werd een mondain schrijversleven aan de zijde van mooie actrices als Elly Overzier, Kitty Courbois of Sylvia Kristel, waarvan veel foto's getuigen. "Dat was geleende glamour", zegt Mark Schaevers. "Later heeft hij dat wat afgestoten; hij eindigde in Frankrijk in een slobbertrui." In het boek staan trouwens nog onthullingen over het liefdesleven van Claus, bijvoorbeeld met oud-BRT-omroepster Rita Boelaert.

Jarenlang stonden de media op scherp wanneer de dag van de Nobelprijs literatuur was aangebroken. Zou Hugo Claus winnen of niet? Mark Schaevers is meer te weten gekomen. "Ik denk dat ik een heel goeie bron heb gevonden in Zweden, die de juryleden van de prijs kent. Volgens hem was Claus tot twee keer toe de runner-up, in 1992 toen de Caraïbische dichter Derek Walcott won en in 1994, toen de prijs naar de Japanse romancier Kenzaburo Oë ging."

Ook het zelfgekozen einde van Claus komt aan bod. De auteur leed aan alzheimer en koos voor euthanasie. De katholieke kerk reageerde daar afwijzend op. Kardinaal Danneels zei in zijn paaspreek dat "het omzeilen van lijden en dood geen heldendaad" was. Waarop schrijver Erwin Mortier op de uitvaart van Hugo Claus repliceerde met een verbeten "Meneer de kardinaal, schaam je". 

Uit de biografie van Mark Schaevers blijkt dat Claus en kardinaal Danneels elkaar hebben ontmoet en "als West-Vlaamse neefjes zaten te fezelen". Achteraf verklaarde Claus: "Een intelligente kerel, hij weet wat bebop is".