‘Tussen de lijnen hoor je vooral de problemen waar hij geen vat op krijgt’: de State of the Union van Poetin

‘Er dreigt een conflict met kernwapens en de vernietiging van de beschaving’

Al in de openingsminuten van zijn jaarlijkse speech in het Russische Lagerhuis trok Vladimir Poetin van leer tegen het Westen. Zo stelde hij vast dat er in Europa gesproken wordt over NAVO-troepen die in Oekraïne ingezet zouden worden. Een duidelijke verwijzing naar de uitspraak van Frans president Emmanuel Macron. Die gaf aan dat het niet uitgesloten is dat er grondtroepen naar Oekraïne gestuurd worden, maar werd daarin meteen teruggefloten door NAVO-baas Jens Stoltenberg en andere westerse leiders. Het was een cadeautje dat de Russische president maar al te graag uitpakte.

“Door erop te wijzen dat westerse troepen het Russische grondgebied willen binnendringen, kon Poetin het punt maken dat hij al sinds het begin van het conflict maakt: niet Rusland, maar het Westen heeft deze escalatie veroorzaakt”, zegt Rusland-kenner Hubert Smeets van journalistiek platform Raam op Rusland.

Voor die indringers had de Russische president een waarschuwing. “We herinneren ons het lot van diegenen die ooit hun troepen naar ons grondgebied stuurden”, verwees hij naar de mislukte veldtochten van Hitler en Napoleon. “Nu zullen de gevolgen voor mogelijke indringers veel tragischer zijn.”

Gevolgd door zijn meest expliciete nucleaire dreiging sinds het begin van de invasie: “Er dreigt een conflict met kernwapens en de vernietiging van de beschaving. Begrijpen ze dat niet?” Smeets kijkt er al niet meer van op: “Die uithaal voelde als een verplicht nummertje, zijn focus lag vooral op binnenlandse politiek.”

‘Russische economie zal qua koopkracht binnenkort tot de vier grootste ter wereld behoren’

De jaarlijkse speech in de Doema is dan ook in de eerste plaats gericht aan Russische parlementairen, militairen en bedrijfsleiders. Twee weken voor de presidentsverkiezingen wees Poetin er dan ook graag op dat de economie meer dan overeind blijft. Ondanks de westerse sancties groeit de Russische economie volgens hem sneller dan die van de Verenigde Staten en de andere G7-landen.

Het straffe is dat dat laatste niet eens gelogen is. Begin februari stelde het Internationaal Monetair Fonds de verwachte groei voor Rusland in 2024 bij van 1,1 procent naar 2,6 procent. Ter vergelijking: voor de EU voorspelt het IMF slechts 0,9 procent groei. Rusland heeft met succes zijn economie omgevormd tot een oorlogsindustrie: liefst 40 procent van de uitgaven gaat naar veiligheidsinfrastructuur en defensie. En terwijl Europa razendsnel zijn afhankelijkheid van Russisch gas en olie afbouwde, vond Poetin nieuwe afzetmarkten in China en India.

Toch zijn er op langere termijn minder gunstige signalen. De vraag naar olie en gas is gepiekt, terwijl Rusland steeds meer concurrentie krijgt van de Golfstaten. En dat terwijl de import van technologie steeds duurder wordt. Poetin wees dan ook zelf op een “tekort aan gekwalificeerd personeel en eigen geavanceerde technologieën”.

‘Stop met drinken, begin te skiën’

De meest uiteenlopende thema’s werden behandeld in Poetins speech. Zo wees hij erop dat de levensverwachting van de Russen moet stijgen van gemiddeld 73 jaar naar 78 jaar tegen 2030. En daar had de Russisch president ook concreet advies voor. ‘Stop met drinken, begin met skiën’, citeerde hij een oude Sovjet-slogan. Niet zonder reden. Onderzoek toont aan dat de alcoholconsumptie van de Russen sinds het begin van de invasie gestegen is, bijna tot op het niveau van de Sovjet-tijden.

Ook het dalende Russische geboortecijfer baart Poetin zorgen. In zijn speech verkondigde hij dat Rusland de komende zes jaar “een duurzaam geboortecijfer moet bereiken”, en dat grote gezinnen opnieuw de norm moeten worden. Daarom kondigde hij een belastingvoordeel aan voor gezinnen die een derde kind krijgen, en hogere kinderbijslag. “Tussen de lijnen hoor je vooral de problemen waar hij geen vat op krijgt”, zegt Smeets. “Hij verhoogt al tien jaar de kinderbijslag, maar het geboortecijfer stijgt niet mee.”

Waar Poetin over zweeg: Navalny en Transnistrië

Zoals verwacht repte Poetin geen woord over de onlangs overleden Russische opposant Aleksej Navalny, die vrijdag begraven wordt in de buurt van Moskou. “Poetin heeft geen enkel belang om het daarover te hebben, zeker aangezien de regering zegt dat Navalny een natuurlijke dood stierf”, zegt Smeets.

Ook het gevoelige thema Transnistrië liet hij links liggen. Woensdag had de pro-Russische separatistische regio in Moldavië een resolutie goedgekeurd waarin het “bescherming” vraagt van Rusland. Volgens Transnistrië is Moldavië een ‘economische oorlog’ begonnen, maar volgens Smeets is er geen twijfel dat die oproep vanuit Moskou georkestreerd werd. “Dat is een handige manier om de spanning op te bouwen, om te laten zien dat Rusland daar zomaar te hulp kan schieten”, zegt Smeets.

De vrees groeide dan ook dat Poetin in zijn speech zou oproepen om er een ‘interventie’ te beginnen, zoals eerder gebeurde bij de pro-Russische Krim en Donbas. “Maar twee weken voor de verkiezingen ga je de Russische burgers niet bang maken met een tweede inval in Moldavië”, zegt Smeets. “Dat betekent niet dat het niet in de toekomst zal gebeuren.”