Hoe meer patiënten met een bepaalde kanker behandeld worden in een ziekenhuis, hoe beter het team van artsen en verpleegkundigen wordt, en hoe groter de kans is dat de patiënt de ziekte overleeft. Dat was voor voormalig minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) de reden om fors te snoeien in het aantal ziekenhuizen die patiënten met pancreaskanker opereren. Sinds juli 2019 worden de complexe operaties alleen nog terugbetaald in ziekenhuizen die kunnen bewijzen dat ze jaarlijks minstens twintig van dergelijke ingrepen uitvoeren.

Het UZ Brussel viel destijds uit de boot en kreeg geen erkenning voor het opereren van pancreaskanker. De Tijd heeft nu ontdekt dat het ziekenhuis de operaties desondanks is blijven uitvoeren.

Ben je als patiënt met pancreaskanker slechter af in het UZ Brussel dan elders?

Het staat buiten kijf dat levens worden gered als de kankerzorg in een kleiner aantal ziekenhuizen wordt gecentraliseerd. Sinds juli 2019 zijn 15 Belgische ziekenhuizen erkend om complexe pancreaschirurgie uit te voeren. Daaronder de universitaire ziekenhuizen van Leuven, Gent en Antwerpen. Ook niet-academische ziekenhuizen zoals het ASZ Aalst en het Jessa Ziekenhuis hebben zo’n erkenning.

In de periode 2015 tot 2018, dus voor de centralisatie van de kankerzorg, stierven volgens het Kankerregister binnen de 30 dagen na de operatie 4,3 procent van de patiënten met pancreaskanker. Tussen midden 2019 en midden 2022 is dat gedaald tot 2,6 procent. Het Kankerregister spreekt van een beduidende daling.

Het UZ Brussel wil niet zeggen hoe hoog zijn sterftecijfer na pancreaschirurgie is, maar de woordvoerster meldt dat het ziekenhuis “rond het nationale gemiddelde zit”. In De Tijd zegt CEO Mark Noppen dat ze over de jaren heen een honderdtal pancreas­operaties uitgevoerd hebben, “meer dan sommige erkende centra”. “We voldoen vandaag ook aan alle andere kwaliteitscriteria”, stelt Noppen.

Liesbet Van Eycken, directrice van het Kankerregister, wijst erop dat het om meer gaat dan puur de overlevingscijfers. “De erkende centra werken nauw samen om niet alleen de overlevingskans te verhogen, maar ook de levenskwaliteit van de patiënten. Ze kijken bijvoorbeeld samen naar hun richtlijnen: worden de zware ingrepen juist aangepakt, zijn bepaalde agressieve behandelingen echt altijd nodig? Van die intense samenwerking rond de kwaliteit van de zorg maakt UZ Brussel nu geen deel van uit. Patiënten moeten dat weten.”

Zijn de pancreasoperaties in het UZ Brussel illegaal?

In De Tijd zegt het kabinet van huidig minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) dat ziekenhuizen die niet erkend zijn voor de behandeling van pancreaskanker de ingrepen niet meer mogen uitvoeren. Vandenbroucke onderzoekt nu de situatie. “We willen niet vooruitlopen op de conclusies.”

Vandaag is de erkenning van de centra die complexe pancreaschirurgie mogen uitvoeren, gekoppeld aan de terugbetaling. De ziekteverzekering (Riziv) betaalt een viertal operaties aan de pancreas niet terug als ze in een ziekenhuis worden uitgevoerd dat niet erkend is. In het UZ Brussel neemt het ziekenhuis en/of de artsen de kosten voor hun rekening.

Dat ziekenhuizen of artsen bereid zouden zijn om operaties uit eigen zak betalen als ze uit de boot vallen bij de erkenning, lijkt verrassend. Ziekenhuizen laten geen kans onbenut om hun slechte financiële situatie aan te kaarten en ook artsen zijn niet bereid om financieel in te leveren.

Wat Vandenbroucke gaat doen met het geval UZ Brussel, is belangrijk voor andere vormen van kanker. Vorig jaar besliste Vandenbroucke om de terugbetaling van de behandeling van borstkanker stop te zetten buiten de erkende borstklinieken. Hij reageerde daarmee op een studie waaruit bleek dat Belgische patiënten die buiten een erkende borstkankerkliniek behandeld worden, 30 procent meer risico lopen om te overlijden binnen de vijf jaar.

Als ze er geen geld voor krijgen, wat drijft ziekenhuizen om zonder erkenning kankerpatiënten te behandelen?

Voor ziekenhuizen kan het een aderlating betekenen als er ineens een bepaald type kanker niet meer mag worden behandeld. Gespecialiseerde artsen dreigen dan weg te trekken naar ziekenhuizen waar ze wel alle operaties kunnen uitvoeren en ze hun skills kunnen onderhouden.

Het lijkt erop dat het UZ Brussel precies daarmee gewrongen zit. In De Tijd wijst CEO Noppen erop dat zijn ziekenhuis “topchirurgen” in huis heeft en een “excellent oncologische en radiotherapeutisch team”.

Het ziekenhuis heeft vorig jaar een dossier ingediend om alsnog erkend te worden als centrum waar complexe pancreaschirurgie mag worden uitgevoerd. “We wachten nu op feedback van de overheid”, aldus de woordvoerster.