Dat De Wever dreigt om een regering met Vlaams Belang te vormen als N-VA uit de boot valt, is een strategische blunder

Met peilingen is het altijd opletten geblazen, want ze creëren minstens evenveel realiteit als ze beschrijven. Maar op minder dan honderd dagen voor de verkiezingen zijn twee vaststellingen veilig te noemen: Vlaams Belang maakt een reële kans om de grootste partij van Vlaanderen te worden, en N-VA is na tien jaar haar dominantie in Vlaanderen kwijt. Die evoluties gaan hand in hand, omdat de kiespublieken van VB en N-VA nauw verweven zijn. De eerste vijver waaruit Vlaams Belang kiezers vist, is die van haar rechtstreekse concurrent op rechts, N-VA.

Tien jaar terug, op de top van N-VA’s kunnen, was het VB op sterven na dood: de partij haalde geen 6 procent meer. Wat verklaart de wederopstanding van het VB? Voor een deel ligt dat aan ontgoocheling in de klassieke centrumpartijen (Vooruit, cd&v en Open Vld), want het gezamenlijk electoraat van Vlaams Belang en N-VA lijkt sinds 2014 een kleine 10 procent gegroeid. Maar ook Bart De Wever draagt een verpletterende verantwoordelijkheid. Op minstens drie manieren heeft N-VA de partij van Tom van Grieken weer wind in de zeilen gegeven.

De eerste is de meest recente. De Wever dreigt al langer om een regering met Vlaams Belang te vormen als N-VA federaal uit de boot valt. Ook in zijn eigen partij zijn er toppers die dat een strategische blunder vinden. Want wat zegt De Wever met die boodschap: stem er maar op, want een stem op Vlaams Belang is dan toch niet nutteloos. En de eerste die daar kiezers mee verliest, is N-VA zelf.

Maar Vlaams Belang knoopte daarvoor ook al aan met het succes: in 2019 haalde de partij 18,5 procent bij de Vlaamse verkiezingen. Dat was mee in gang gezet door N-VA. Met de felle campagne tegen het Marrakesh-pact werd migratie een verkiezingsthema. Die harde lijn trok N-VA daarna alleen maar verder door – Theo Francken pleit vandaag letterlijk voor een asielstop. Daarmee geven ze dé antimigratiepartij van Vlaanderen gelijk. Wie ‘asielstop’ hoort, denkt aan het VB.

Ten slotte: de N-VA van weleer is niet de N-VA van vandaag. De misrekening waarmee N-VA dacht het VB te kunnen overtroeven op migratie, maakte de partij opnieuw toen ze dacht dat ze zich nog steeds geloofwaardig kon opwerpen als een uitdager van ‘het systeem’. Met haar harde, brutale toon tegen Vivaldi werd de federale regering afgeschilderd als een corrupte, ondemocratische bende zakkenvullers. De ondertoon: Vivaldi is ‘het systeem’, en het systeem rolt u waar u bij staat.

Welaan dan, wie is de antisysteempartij van Vlaanderen? N-VA niet – die leidt al tien jaar de Vlaamse regering en zat al talloze dagen in paleizen mee te onderhandelen over staatshervormingen. Blijft over: Vlaams Belang.

De Wever stelt al langer – en wellicht minstens ten dele terecht – vast dat de kiezer boos is. Maar in de kering heeft De Wever de aloude retoriek van Vlaams Belang gekopieerd. Je hoeft niet briljant te zijn om te zien wie daarvan profiteert.