Abortus komt in Franse grondwet: ‘Mooi, maar op een verlanglijstje staat dit helemaal onderaan’

Waarom heeft Frankrijk die stap gezet?

Vrancken: “Door wat er in de Verenigde Staten is gebeurd. Toen daar het recht op abortus enkele jaren geleden uit de grondwet is gehaald, heeft dat een golf van verontwaardiging veroorzaakt op veel plaatsen, zeker in Europa. Veel mensen beseften toen pas dat men dit recht zomaar kan afnemen. Ik vermoed dat dit nog een beetje het na-effect is.”

Een historische dag voor iedereen die bekommerd is om seksuele en reproductieve rechten, dus?

“Als je het puur vanuit de praktijk bekijkt, is dit vooral een symbolisch iets. Het is natuurlijk wel mooi dat men dat doet, maar in de feiten gaat dit niet veel veranderen als je een vrouw bent in Frankrijk. Als ik als hulpverlener een verlanglijstje mag opstellen, dan staat dit helemaal onderaan. In de onafhankelijke wetenschappelijke commissie die deze regeerperiode de Belgische abortuswetgeving moest evalueren, is de grondwettelijke verankering van het recht ook aan bod gekomen. En die concludeerde evengoed dat er eerst meer dringende aanpassingen moeten gebeuren. Beleidsmakers die echt willen nadenken over seksuele reproductieve rechten en abortus, moeten vooral barrières wegnemen zodat mensen voor zichzelf een goede beslissing kunnen nemen als ze ongewild zwanger zijn. Dat zou pas echt impact hebben.”

Welke barrières zijn dat?

“In België zijn er twee absoluut prioritair. Zo bepaalt de wet nog altijd dat er zes dagen moeten zitten tussen de eerste consultatie bij een abortuscentrum en de zwangerschapsafbreking. Alleen bij dringende medische redenen zijn er sinds enkele jaren uitzonderingen mogelijk. Zulke details zijn echt niet nodig in een abortuswet. Het is normaal dat mensen eerst op consultatie moeten komen, maar dat de wet bepaalt hoeveel tijd er tot de abortus zelf moet zitten, is paternalistisch en betuttelend. Er zijn altijd mensen die twijfelen en pas vier weken later de abortus laten uitvoeren of zelfs helemaal niet. Maar elke situatie is anders, dus moet je kunnen werken op maat van je cliënt.

“Daarnaast is er nog altijd een kleine groep die naar Nederland trekt omdat de wettelijke termijn in België al verstreken is. Voor hen is de grens oversteken niet alleen een letterlijke barrière, maar ook een mentale – want je gaat iets doen dat in je eigen land niet mag. De termijn hier gelijkstellen aan die in Nederland, zou echt een verschil maken.”

Is er dan geen enkel voordeel verbonden aan de Franse wetswijziging? Een grondwet is een stuk moeilijker aan te passen dan een gewone wet, bijvoorbeeld.

“Klopt, al kan het met een tweederdemeerderheid nog altijd. In de Verenigde Staten is abortus een thema waar de twee bestaande politieke partijen zich op zijn gaan profileren. Het gaat daar dikwijls niet over de inhoud, maar over ideologie. In België heb ik niet het gevoel dat het recht op abortus onder druk staat.

“Bovendien hebben we in België al eens zo’n symbolische wetsaanpassing gehad. Toen het recht op abortus oorspronkelijk ingevoerd werd, was dat als een toevoeging aan de strafwet. Vruchtafdrijving werd legaal onder bepaalde voorwaarden. In 2018 zijn die voorwaarden uit de strafwet gehaald en in een aparte wet ondergebracht. Ook daar hebben onze cliënten in de praktijk weinig gevolgen van ondervonden.”

Frans president Emmanuel Macron krijgt het verwijt dit vooral als een mooie campagnestunt te gebruiken voor de Europese verkiezingen. Is daar iets van aan?

“Dat denk ik wel. Ook in België betwijfel ik of je daar als beleidsmaker je tijd in moet steken. We hebben al een werkbare wet, maar de inhoud ervan moet aangepast worden. Er een grondrecht van maken zou een mooie kers op de taart zijn, maar eerst moet de taart gebakken worden.”