Een enkeltje uit de hel kost tussen de 5.000 en 12.000 dollar: GoFundMe als laatste redmiddel voor Palestijnen

Als je op de site van GoFundMe op de woorden Gaza en Belgium zoekt, stuit je al snel op inzamelingsacties van Palestijnen die hun familie naar België proberen te krijgen. Mahmoud AbuShammala is een van hen. De wanhoop is hoorbaar in zijn stem wanneer we hem bellen. Zijn vader overleed vijftien dagen geleden. Hij had kanker en kwam zuurstof tekort. Zijn medicatie was op en toegang tot een ziekenhuis is er niet meer.

Het ouderlijke huis in Khan Younis is gebombardeerd, waardoor zijn familie nu op straat leeft. AbuShammala stuurt foto’s door die hij kreeg van zijn broer vanuit een Unicef-tent in Rafah, vlak bij het strand. Zijn vader staat nog op de foto’s, naast zijn moeder en een kooitje met een vogel erin. Met de gezondheid van zijn moeder gaat het ook niet goed. “Mijn broer belde gisteren en zei: ‘Mahmoud, je moet sterk blijven. Binnen twee weken is ze misschien overleden.’”

Mahmoud AbuShammala heeft zich ziek moeten melden op zijn werk omdat het mentaal niet meer ging. Hij raakte de afgelopen maanden bijna tien kilo kwijt. “Ik ben verdrietig en ervaar veel stress. Ik kan alleen maar denken over hoe mijn vader is overleden omdat hij geen toegang had tot iets simpels als zuurstof.”

De tandarts vluchtte in 2018 naar België. Hij woont met zijn zwangere vrouw en kind in Izegem en werkt bij het Rode Kruis Vlaanderen, waar hij in Brussel helpt bij de opvang van vluchtelingen.

Zijn dagen staan in het teken van zijn familie in veiligheid krijgen. Zestien mensen in totaal, waarvoor hij 230.000 dollar of zo’n 212.000 euro nodig heeft. Naast kosten voor de grensovergang van 10.000 dollar (9.200 euro) per persoon heeft hij ook kosten voor het eerste verblijf in Egypte en de reis naar België ingecalculeerd. Want hoelang de familie in Egypte moet blijven in afwachting van een humanitair visum bij de Belgische ambassade, is niet bekend. Of ze zo’n visum krijgen, is überhaupt de vraag, want het is een gunst die enkel uitzonderlijk toegekend wordt omdat er geen ander migratiekanaal mogelijk is.

Dat is voor AbuShammala een zorg voor later. Eerst zijn familie in veiligheid krijgen.

Voetballer KFC Diest

Dit geldt ook voor Sohaib Aburiala. De twintigjarige Palestijn is voetballer bij KFC Diest. De jongen kwam in 2018 met de Palestijnse nationale ploeg naar Frankrijk en vroeg in België asiel aan. Sindsdien probeert hij zijn familie over te halen naar hier. Door allerlei procedurefouten is dat nooit gelukt.

“Ik ben kapot, ik ben op”, zegt hij aan de telefoon. Zijn hele familie vluchtte van het noorden naar een UNRWA-school in Rafah. Van alle onveilige plekken in Gaza is dit dan nog de veiligste optie, zegt hij, hoewel er vorige week nog een bom viel naast de school. “Ze kunnen nergens anders naartoe. Mijn familie heeft alleen de nodige dingen als rijst en brood. Ze eten al twee maanden geen vlees meer.”

Het houdt hem de hele dag bezig. “Als ik aan het eten ben, denk ik aan wat mijn familie aan het eten is en hoelang ze nog voedsel zullen hebben. Als ik in bed lig, denk ik aan hoe zij niet goed kunnen slapen en gevlucht zijn zonder kleren. Dan denk ik: the fuck.”

Aburiala heeft de laatste maanden alles in het werk gesteld om een humanitair visum voor zijn ouders, broertjes en zusjes te regelen en hen te evacueren. Zonder resultaat. Nu is hij als laatste redmiddel een crowdfunding gestart. Alleen met veel geld kunnen Palestijnen nog vluchten.

Corrupt systeem

Maar hoe zitten deze inzamelingsacties eigenlijk in elkaar en hoe is het mogelijk dat mensen dan wel uit Gaza geraken, terwijl de grensovergang naar Egypte potdicht zit?

Onderzoek van OCCRP (Organized Crime and Corruption Reporting Project) en het SaheehMasr Media Platform toont aan dat er een groot netwerk van reisbureaus en tussenpersonen actief is, waardoor mensen tegen betaling de Rafah-grens kunnen oversteken. Hala Consulting and Tourism, een Egyptisch reisbureau, speelt een prominente rol in deze praktijken en heeft invloedrijke connecties. Hala begon in 2019 met het aanbieden van een vipservice van 2.000 dollar om de grens over te steken, wat het verblijf aan de grenspost aangenamer maakte en bovendien de controles door de Egyptische autoriteiten versnelde. Zij ontkennen dat er sprake is van omkoping of afpersing.

We bellen met een van de onderzoekers, die om veiligheidsredenen niet met haar naam in de krant wil. Ze opent de website van Organi Group, opgericht door Ibrahim Al-Organi, een van de meest invloedrijke zakenmannen in Egypte. Hala en nog zeven andere bedrijven opereren onder deze naam. Zoals Abnaa Sinai Trading & Contracting. Zij hebben een monopolie op transporten naar de Rafah-grensovergang.

Maar ook Misr Sinai valt onder de Organi Group, een samenwerking met National Service Projects Organization (NSPO), dat onder het Egyptische ministerie van Defensie valt.

Grensovergang

De grensovergang valt onder controle van de Egyptische autoriteiten. Daarbij werken ze samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken in Gaza – oftewel Hamas, zegt de bron bij OCCRP. Hoewel Israël de grensovergang bij Rafah niet rechtstreeks controleert, houdt het alle bewegingen wel in de gaten via een nabijgelegen militaire basis.

Was er voor het ontstaan van deze ‘reisbureaus’ geen andere optie om de grens over te komen? Jawel, je kon je registreren bij de lokale Palestijnse autoriteiten, maar je moest aan veel voorwaarden voldoen en soms maanden wachten op goedkeuring.

Nog voordat de Organi Group dollartekens in de ogen kreeg bij het zien van Palestijnen die de grens wilden oversteken, bestond er al een ‘tweelijstensysteem’, blijkt zowel uit onderzoek van Human Rights Watch als het humanitaire agentschap Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (OCHA) van de VN.

“Plaats jezelf in de positie van deze Palestijnen die wanhopig zijn om te vertrekken. Zij gingen op zoek naar iemand die voor de Palestijnse inlichtingendienst van Hamas werkte. Die kent sowieso iemand bij de Egyptische veiligheidsdiensten. Je betaalde enkele honderden dollars en je werd op de lijst gezet bij de Rafah-grensovergang”, legt de OCCRP-onderzoeker uit. Hala Consulting and Tourism sprong in dit gat met hun vipservice en verdient hier inmiddels goud geld aan. “Door omkoping kon iedereen in en uit, ook transport.”

Op de vraag of niemand het monopolie en de zakkenvullerij van de Organi Group ooit heeft aangevochten, reageert ze cru. “Hoe kun je iets aanvechten in een land dat niet is gebouwd op een rechtsstaat en in oorlog is?”

Veilige doorgang

Sinds de oorlog zijn schimmige tussenpersonen nog de enige uitweg voor Gazanen die geen buitenlands paspoort hebben of rechthebbenden zijn. Met buitenlands paspoort of als rechthebbende is evacuatie via de legale route namelijk wel mogelijk, zij het moeizaam.

In januari hekelden verschillende migratie-experts in De Morgen het feit dat Palestijnen een humanitair visum voor België niet per e-mail kunnen aanvragen, maar uitsluitend bij een diplomatieke post. “Het verstrekken van humanitaire visa kan een hefboom zijn om de Belgische evacuatielijsten uit te breiden”, argumenteren zij.

Het kabinet van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (cd&v) laat in een reactie weten dat het niet werkbaar is om deze aanvragen digitaal te accepteren, omdat dit zou leiden tot een overbelasting van diplomatieke posten. “Het fysieke contact met onze buitenlandse posten is bovendien ook belangrijk in het kader van het nagaan van de identiteit en de andere voorwaarden die er zijn om een visum te krijgen.”

De bron bij OCCRP hekelt vooral de houding van Arabische landen. “Ze willen geen veilige doorgang bieden voor Palestijnen, want iedereen zou vertrekken. Egypte blijft herhalen: ‘We laten geen Palestijnen toe.’ Maar vervolgens kun je door veel geld te betalen Egypte binnenkomen. Wat moet ik zeggen? Het is walgelijk.”

De families van AbuShammala en Aburiala hebben nu noodgedwongen hun hoop gevestigd op de diensten van Hala. Aburiala noemt ze “profiteurs”. Maar het zijn wel profiteurs die als enige zijn familie nog in veiligheid kunnen brengen. Tegen elke prijs.

Hij laakt het feit dat het bedrijf nog altijd de bedragen opvoert. Zijn vader vertelde hem dat er al mensen zijn die 12.000 dollar hebben betaald om voorrang te krijgen op de wachtlijst. “Papa zei: ‘Het is niet meer zoals vroeger. Toen betaalde je aan de grens en en niet veel later verscheen je naam op de lijst. Nu betaal je 10.000 dollar en is het niet eens zeker óf je naam op de lijst komt.”

Op de Facebook-pagina van Hala zijn updates te lezen over de aanvragen. Momenteel is er een wachtlijst. “We zijn gestopt met het aannemen van nieuwe reserveringen totdat we klaar zijn met de huidige lijsten”, valt te lezen. Onder de berichten zijn eindeloze vragen te lezen van Palestijnen over de precieze kosten, wanneer hun aanvraag in behandeling wordt genomen en of ze hun geld terugkrijgen als het niet lukt.

Twee dagen na ons gesprek stuurt Mahmoud AbuShammala een appje. Voor zijn moeder is de inzamelingsactie te laat gekomen: ze is overleden als gevolg van een tekort aan voedsel en medicijnen.