Historicus Timothy Garton Ash: "Staan aan begin van nieuwe periode in Europese geschiedenis"

24 februari 2022, de dag waarop het Russische leger Oekraïne binnenviel, is een belangrijk scharniermoment geweest in de geschiedenis van Europa. De Russische inval maakt een einde aan een periode die begon op 9 november 1989, de dag waarop de Berlijnse Muur viel.

Zo blikt historicus Timothy Garton Ash terug. En nu staan we dus aan het begin van een nieuwe periode in de Europese geschiedenis, zegt hij in een interview met het VRT NWS-programma Terzake.

"Zoals in de liefde en het leven is het begin van iets altijd heel belangrijk", benadrukt de geschiedkundige. "De hele vrije, internationale orde waarin we veertig jaar lang geleefd hebben, werd vormgegeven in slechts een paar jaar na 1945."

"De paar jaren na 1989 hebben de Europese orde voor de komende dertig jaren vormgegeven. Daarom is wat we nu doen dus ongelooflijk belangrijk, want het zal de Europese orde vormgeven voor de komende decennia."

Wat heeft hem doen besluiten dat er een nieuw tijdperk is begonnen? "Het hele Europese project was erop gericht op nooit meer een 'Grote Oorlog' te krijgen in Europa. Maar we hebben nu een grote oorlog in Europa", stelt Garton Ash vast. Die oorlog zet de Europese zekerheden van de afgelopen decennia plots op losse schroeven. 

Alleen vreest de professor dat nog niet iedereen beseft wat er op het spel staat. "Ik denk niet dat de mensen al beseffen dat Europa op een belangrijke manier in oorlog is en dat op wereldvlak onze geloofwaardigheid - die van het Westen en Europa - op het spel staat." 

Volgens Garton Ash kan Europa het zich niet permitteren dat Oekraïne deze oorlog verliest. Of zoals hij het in zijn laatste column in de Britse krant The Guardian schreef: "Niet verliezen is niet genoeg." Als Oekraïne de oorlog verliest, zal dit niet alleen een pijnlijke nederlaag zijn voor de Oekraïners.

Het grote gevaar schuilt er vooral in dat de Russische president Poetin dit als een enorme overwinning kan claimen. "En de rest van de wereld - die dit als een oorlog tussen Rusland en het Westen ziet - zal dit ook als een overwinning voor Rusland zien. Daarom is het cruciaal dat Oekraïne wint."

Wat Garton Ash bovendien grote zorgen baart, is dat de Europese leiders niet op één lijn zitten en geen eenheid vormen. Dat werd vorige week pijnlijk duidelijk toen de Franse president Emmanuel Macron zei dat het niet uitgesloten is dat er op termijn Westerse grondtroepen zouden ingezet worden in Oekraïne.

De Duitse kanselier Olaf Scholz haastte zich toen om Macron tegen te spreken. Volgens Garton Ash heeft Europa echter nog veel speelruimte om Oekraïne te steunen zonder daadwerkelijk deel te nemen aan de oorlog.

Garton Ash waarschuwt dat Poetin ook geen rust zal kennen als hij de oorlog in Oekraïne zou winnen. We hoeven niet meteen te vrezen dat Rusland de NAVO rechtstreeks zal aanvallen.

Wel vreest de professor dat Poetin zijn pijlen zal richten op een land als Moldavië. Dat land is kandidaat om lid te worden van de Europese Unie merkt Garton Ash op. "Het is dus een lid van onze familie en daardoor kunnen we een nieuwe oorlog krijgen."

Met een mogelijke uitbreiding van de oorlog op het Europese continent, is het des te zorgwekkender dat we onze ruggensteun van de VS dreigen te verliezen. "Al 80 jaar zijn we afhankelijk van de VS voor onze verdediging. Als Donald Trump de volgende president van de Verenigde Staten wordt, zullen alle zekerheden verdwijnen."

"Dus of we het nu leuk vinden of niet: we moeten meer doen voor onze verdediging. Poetin en Trump, de combinatie van die twee… Poetin rukt op vanuit het oosten en Donald Trump dreigt zich terug te trekken uit het Westen. Als dat ons niet wakker maakt, wat dan wel?"