Zijn Biden en Trump echt te oud om president te worden? Hoogleraar geriatrie over hun laatste medische rapporten

Joe Biden valt pardoes omver met de fiets, schuifelt in opperste verwarring over menig podium en als hij niet over z’n eigen voeten struikelt, dan wel over zijn woorden. Tot overmaat van ramp schreef Robert Hur, de advocaat die was aangesteld om mogelijke mistoestanden met geheime documenten tijdens Bidens vicepresidentschap te onderzoeken, afgelopen maand een rapport waarin de president werd afgebeeld als een goeiige, maar soms erg verwarde grijsaard. Negen op de tien Amerikanen vinden Biden te oud voor een tweede ambtstermijn, en volgens 62 procent heeft ook Donald Trump zijn houdbaarheidsdatum overschreden. Ongeveer de helft van de Amerikaanse bevolking stelt zich ernstige vragen bij hun fysieke en mentale capaciteiten om het land te leiden.

Het laatste officiële medisch bulletin van president Biden dateert van februari 2023. Over Trump weten we naar goede gewoonte weinig of niets, behalve wat hijzelf in ronkende bewoordingen wereldkundig wenst te maken – en uiteraard is hij naar eigen zeggen in uitzonderlijk opperbeste conditie. Toch slingerde er nog ergens een rapportje uit september 2023 rond, dat hier goed van pas komt. We leggen beide documenten voor aan Mirko Petrovic, hoogleraar geriatrie aan de UGent en aldaar verbonden aan het UZ, samen met de prangende vraag: is het wel een goed idee om de sleutels van het Witte Huis toe te vertrouwen aan de trillende handen van een (bijna-)tachtiger?

Mirko Petrovic: “Ouder worden doen we allemaal op een verschillende manier. De biologische leeftijd zegt dus niet alles: belangrijker is in welke mate een persoon – al dan niet zelfstandig – kan blijven functioneren op latere leeftijd. Zo krijg je drie groepen: de vitale ouderen, de kwetsbare, zorgbehoevende ouderen en een tussengroep –mensen die nog behoorlijk functioneren, maar wel aandacht en ondersteuning nodig hebben.”

In welke mate is gezond oud worden genetisch bepaald?

Petrovic: “De genen spelen zeker een rol, maar de levensstijl en de omgeving zijn ook erg belangrijk. Als je rookt, veel alcohol drinkt, ongezond eet, weinig beweegt en/of in een vervuilde omgeving woont, heeft dat uiteraard een grote invloed op hoe je veroudert. Je zou kunnen stellen dat de genen de maximale levensverwachting bepalen, en de levensstijl de werkelijke levensverwachting. Die laatste ligt meestal een pak lager.”

Bidens vader is 86 jaar geworden, zijn moeder 92. Vader Trump werd 93, moeder 88. Wat een gezonde oude dag betreft, lijken de presidentskandidaten dus goede kaarten te hebben.

Petrovic: “De familiale voorgeschiedenis is een indicatie, maar opnieuw: veel hangt af van de levensstijl. Is de kwaliteit van de slaap goed? Hebben ze chronische stress, die bepaalde aandoeningen in de hand kan werken? En we mogen natuurlijk niet vergeten dat het lijf mettertijd sowieso verslijt, hoe sterk en vitaal je ook bent. Leeftijdsgerelateerde fysiologische veranderingen zijn onvermijdelijk.”

Volgens sommige experts zouden Biden en Trump weleens superagers kunnen zijn, die langer leven dan gemiddeld, en tot op hoge leeftijd mentaal en fysiek gezond blijven.

Petrovic: “Superagers bestaan, maar ze zijn uitzonderingen. Vallen Biden en Trump in die categorie? Dat zou best kunnen, ik ken hun medische dossiers natuurlijk niet in detail. Eén ding is zeker: voor een oudere persoon is het niet evident om zich staande te houden in een veeleisende functie als het presidentschap.”

Biden heeft last van hartritmestoornissen, maar volgens zijn medisch rapport zijn die ‘volledig onder controle’. Ook Trump loopt risico op hartklachten, wegens kalkafzetting in de kransslagaders. Is dat typisch voor hun leeftijdscategorie?

Petrovic: “Biden lijdt aan voorkamerfibrillatie, de meest voorkomende hartritmestoornis. Een snellere en onregelmatige hartslag verhoogt het risico op beroertes, en kan aanleiding geven tot andere cardiologische aandoeningen, zoals hartfalen.

“In vergelijking met mensen van middelbare leeftijd zijn tachtigers gevoeliger voor tal van aandoeningen, en dus ook voor hartproblemen. 15 à 20 procent van de bevolking krijgt ooit met hartfalen te maken, vooral wanneer ze de 80 voorbij zijn. De slagaders worden stijver, waardoor het hart harder moet werken om het bloed rond te pompen. Dat uit zich onder meer in een verhoogde bloeddruk.”

Biden neemt medicatie voor zijn hoge cholesterol.

Petrovic: “Hoge cholesterol heeft niet noodzakelijk met de leeftijd te maken. De oorzaak kan ook een aandoening of een genetische factor zijn.”

Volgens zijn medisch rapport lijdt Biden aan spondylose, of slijtage van de wervelkolom.

Petrovic: “Artrose is een typisch ouderdomsverschijnsel. Het bindweefsel veroudert en de gewrichten worden stijver, bij de ene persoon meer uitgesproken dan bij de andere. Beweging speelt natuurlijk een belangrijke rol. Iemand die zijn hele leven actief is geweest, zal er doorgaans minder last van hebben dan iemand die een zittend leven heeft geleid.”

Is artrose op hoge leeftijd nog behandelbaar?

Petrovic: “Zeker. Bij artrose en andere degeneratieve aandoeningen kunnen fysiotherapie en pijnstillers helpen. Ontstekingsaandoeningen zoals reuma, die de gewrichten kunnen aantasten, behandelen we met ontstekingsremmers.”

Sinds hij in 2020 een breuk opliep, heeft Biden te kampen met artritis: een ernstige vorm in de wervelkolom, een lichte in de voet.

Petrovic: “Artritis is een gewrichtsontsteking die in de volksmond geregeld wordt verward met artrose. Bij Biden zou er vooral sprake zijn van lumbale spondylose, een vorm van artrose dus: als er ernstige slijtage optreedt in de wervelkolom, ontstaat er druk op de zenuwen, wat natuurlijk erg pijnlijk kan zijn.”

Over zijn kracht en reflexen hoeft hij zich geen zorgen te maken: die noemt het rapport ‘normaal’ en ‘symmetrisch’. Sterk, op zijn leeftijd.

Petrovic: “Als de reflexen verminderen en/of asymmetrisch worden, kan dat wijzen op een onderliggende neurologische aandoening: dan is er onderzoek nodig. En krachtverlies is een logisch gevolg van ouderdom: mettertijd verliezen we veel spiermassa, en dus ook veel spierkracht. Daarom zijn beweging en eiwitrijke voeding zo belangrijk.”

Is dat de reden waarom Biden zich geregeld op een knullige struikelpartij laat betrappen?

Petrovic: “Dat iemand vaak valt, zegt niet noodzakelijk iets over zijn kracht of fysieke conditie. Naast zwakke spieren kunnen er ook andere oorzaken in het spel zijn: verminderd zicht, ongemakkelijke schoenen... Biden zou ook heupartrose kunnen hebben: als zo’n groot gewricht verslijt, heeft dat natuurlijk een impact op je manier van stappen. En geneesmiddelen kunnen ook een risicofactor zijn – denk maar aan slaapmedicatie.”

Een oudere die valt, breekt niet zelden één of meerdere botten.

Petrovic: “Osteoporose komt niet enkel voor bij vrouwen na de menopauze, maar ook bij oudere mannen. Op hogere leeftijd iets breken kan zware gevolgen hebben: het bot herstelt zich minder snel, er kunnen complicaties optreden en je wordt mogelijk zorgbehoevend. Zelfs het sterfterisico stijgt.”

Bradykinesie of vertraagde beweging is een symptoom van parkinson. Goed nieuws voor Biden: dat heeft-ie niet.

Petrovic: “Het is perfect normaal dat je met de jaren wat trager wordt. Het hoeft dus niet altijd aan parkinson of een andere bewegingsstoornis te liggen. Er bestaat trouwens ook zoiets als parkinsonisme: een verzamelnaam voor aandoeningen die qua symptomen – stijver en trager worden, beven – op de ziekte van Parkinson lijken, maar andere oorzaken hebben.”

Veel ouderen beven gedurig, maar Biden heeft nog altijd een vaste hand.

Petrovic: “Er zijn verschillende soorten tremors, die kunnen worden uitgelokt door aandoeningen als parkinson, maar ook door de slechte werking van het zenuwstelsel, erfelijke factoren, lever- of nierfalen, hersenbeschadiging, een stofwisselingsziekte, een lage bloeddruk...”

Nog een ziekte die Biden luidens zijn medisch rapport níét heeft: diabetes.

Petrovic: “Een gevolg van diabetes is dat de aders versneld verkalken, wat natuurlijk een weerslag heeft op vitale organen als het hart, de hersenen, de nieren en het zenuwstelsel. Daarom beschouwen we diabetes als een vroegtijdig verouderingssyndroom.”

BANAAL FLATULENT

Biden zou een kleine 90 kilo wegen, Trump 105 – waarmee hij in de categorie ‘licht obees’ zit, omdat hun metabolisme vertraagt en ze daardoor minder calorieën verbranden. Als je dan evenveel blijft eten, kom je aan.

Petrovic: “Op latere leeftijd vertraagt het metabolisme, waardoor je minder calorieën verbrandt. Als je evenveel blijft eten en weinig beweegt, kom je natuurlijk snel bij.”

Bij veel mensen neemt de eetlust af naarmate de leeftijd stijgt.

Petrovic: “Dat verschilt sterk van persoon tot persoon. Het honger- en het verzadigingsgevoel worden onder andere gestuurd door het hormoonstelsel, en dat functioneert anders naargelang de leeftijd. Een verminderde eetlust hoeft trouwens niet altijd zorgwekkend te zijn: als je normaal blijft functioneren, is er wellicht niets aan de hand. De stabiliteit van het lichaamsgewicht is een veel betere graadmeter.”

Trump eet veel en vettig: rood vlees, fastfood, snacks... Daar giet hij dagelijks een dozijn blikjes cola light bovenop.

Petrovic: “Je moet altijd opletten met wat je eet, maar zeker als je wat ouder wordt. Vermijd frituren en bakken, kies voor vers en licht verteerbaar. Voor mensen op leeftijd is het mediterrane dieet een goede richtlijn, met groenten, fruit, noten, peulvruchten, volle granen, magere zuivelproducten, olijfolie, gevogelte en vis. Het is bewezen dat zo’n dieet het risico op diabetes en hart- en vaatziekten verlaagt. Eiwitrijke voeding – zuivel, soja, kip, peulvruchten... – is ook belangrijk, omdat je eiwitten nodig hebt voor de opbouw van de spieren.”

Biden heeft een ‘zachte onderbuik’, vermeldt zijn medisch rapport.

Petrovic: “Geen idee wat ze daarmee willen zeggen. Het omgekeerde, een harde of opgeblazen onderbuik, kan een gevolg zijn van een gezwel, of van urineretentie (de blaas die niet volledig meer leegloopt, red.) veroorzaakt door prostaatproblemen. Ook ‘banale’ zaken zoals constipatie en flatulentie kunnen je een opgeblazen gevoel bezorgen.”

Hoe hoog schat u het risico in dat er weldra een incontinente president in het Witte Huis zit?

Petrovic: “Niet alle tachtigers lopen per definitie met een luier rond. De nierfunctie verzwakt wel met de leeftijd, maar gezonde, vitale ouderen hebben doorgaans zelden last van incontinentie. Wat natuurlijk wel kan, is dat je als man elke nacht een paar keer het bed uit moet om te gaan plassen, wegens een vergrote prostaat. Maar dat is lang niet hetzelfde als incontinentie.”

Jaren geleden heeft Biden een prostaatoperatie ondergaan, maar er was geen sprake van kanker. Op zijn hoofd moesten wel al een paar – goedaardige – huidkankers worden verwijderd.

Petrovic: “De kans op kanker neemt toe met de leeftijd, dus preventieve screenings – van de prostaat, borsten, darmen, baarmoederhals – zijn altijd een goed idee. Kankerbehandelingen zijn vaak erg belastend voor het lichaam. Té belastend, voor hoogbejaarden die erg verzwakt zijn. Op die mensen laten we dus niet zomaar alle mogelijke zware therapieën los. Die kunnen dan weer wél geschikt zijn voor oudere patiënten die in een goeie conditie verkeren. Het is essentieel om die beslissing te baseren op een alomvattende evaluatie van de mentale en medische toestand van de oudere patiënt.”

Bij Trump en Biden lijkt het nog mee te vallen, maar de meeste tachtigers zien en horen niet al te best.

Petrovic: “Op die leeftijd krijgen velen te maken met cataract en ouderdomsverziendheid, maar die vallen te verhelpen. Slecht horen is een groter probleem, omdat veel mensen over een hoge psychologische drempel moeten vóór ze een hoorapparaat willen dragen. Die dingen worden nochtans almaar beter, én onopvallender. En goed horen is belangrijk, want als je geïsoleerd raakt van je omgeving, krijgt je brein minder prikkels en gaat het sneller achteruit.”

Bidens gebit ziet er prima uit, en Trump heeft de oogverblindende schittering van zijn tanden naar verluidt te danken aan een flinke hoeveelheid porselein.

Petrovic: “Mondzorg is een fundamenteel aspect van de algemene gezondheid. Als het tandvlees zich terugtrekt, wat op latere leeftijd vaak gebeurt, komen de tandwortels bloot te liggen: dat kan cariës veroorzaken, of infecties die andere delen van het lichaam kunnen aantasten. Een goeie mondhygiëne is dus van groot belang.”

PRESIDENT PIETJE

Trump lijdt aan rosacea, een aandoening die roodheid, bultjes en ontstekingen in het gezicht kan veroorzaken. Zijn oranje teint zou volgens huidspecialisten niet afkomstig zijn van een zonnebank, maar van een bronzerend product waarmee hij duchtig smeert.

Petrovic: “Bij Biden zie je wel goed wat de leeftijd met de huid doet: ze wordt dunner, minder elastisch, droger en kwetsbaarder. Ouderen krijgen sneller blauwe plekken, en hun wondjes genezen trager.”

Volgens de pornoster Stormy Daniels heeft Donald Trump een klein pietje, maar zelf benadrukt hij bijzonder graag dat zijn seksuele appetijt nog intact is. Het zou anders logisch zijn dat de veranderde werking van het hormoonstelsel de zin in seks doet afnemen.

Petrovic: “De fysieke veranderingen die gepaard gaan met ouder worden leiden onvermijdelijk tot een minder sterk libido, maar dat betekent niet dat de seksuele behoeften helemaal verdwijnen. In het bijzonder op latere leeftijd loont het de moeite om andere vormen van bevrediging te ontdekken dan de ‘klassieke’ penetratie. Dat is niet enkel een kwestie van lichamelijk, maar ook van psychologisch welbevinden.”

Als president sliep Trump slechts vijf à zes uur per nacht, maar volgens medewerkers was hij overdag vaak suf. In 2017 dommelde hij zelfs in op een G7-bijeenkomst. Ook Biden oogt vaak vermoeid.

Petrovic: “Ouderen slapen korter, maar ook oppervlakkiger. De diepe, herstellende, verkwikkende fases ontbreken, wat betekent dat ze minder uitrusten. De slaapkwaliteit kan natuurlijk ook aangetast worden door allerhande ouderdomskwaaltjes.”

Veel ouderen zoeken hun heil in slaappillen.

Petrovic: “Hoeveel pillen je ook slikt, je zult nooit meer kunnen slapen zoals op je 20ste. Slaapmedicatie heeft een tijdelijk effect op de slaap, maar de bijwerkingen slepen veel langer aan, en kunnen ernstig zijn: sufheid, verwardheid, een groter risico op valpartijen, een verminderde reactiesnelheid... Soms wordt het zelfs ronduit gevaarlijk, bijvoorbeeld wanneer ouderen onder invloed van slaappillen met de auto rijden.”

Bidens valpartijen zouden volgens experts een gevolg kunnen zijn van ‘milde sensorische perifere neuropathie’ in beide voeten. Vrij vertaald: hij heeft weinig gevoel in zijn voeten wegens een verminderde werking van de zenuwen.

Petrovic: “Aandoeningen van het zenuwstelsel zijn op gevorderde leeftijd niet ongewoon. Als we verouderen, nemen het volume en het gewicht van het brein af: we verliezen neuronen, maar ook verbindingen tussen de hersencellen en de verschillende hersengebieden. Dat heeft natuurlijk een invloed op de werking. We hebben een grote reservecapaciteit, maar zodra die is uitgeput, treden neurodegeneratieve aandoeningen zoals dementie, alzheimer en parkinson op.”

De Amerikanen maken zich vooral zorgen over de mentale conditie van hun toekomstige president. Biden en Trump struikelen over hun woorden, halen namen door elkaar en blijken vaak dingen vergeten te zijn. Maar is dat niet normaal rond je 80ste?

Petrovic: “Bij ouderdomsvergeetachtigheid wordt het gaandeweg lastiger om nieuwe informatie op te nemen en te onthouden. Voor buitenstaanders als wij is het natuurlijk moeilijk om in te schatten hoe de president van de Verenigde Staten functioneert: zijn entourage fluistert hem voortdurend dingen in, de speeches liggen altijd netjes klaar, persconferenties worden nauwkeurig voorbereid... Dat compenseert eventuele tekortkomingen gedeeltelijk.

“Doorgaans is de regel: hoe actiever je bent, hoe beter het brein functioneert. Als je de hele tijd voor de tv zit, zonder te weten welke dag het is, krijg je veel te weinig prikkels. Nu, we mogen wellicht aannemen dat de president van de Verenigde Staten op dagelijkse basis meer dan genoeg prikkels te verwerken krijgt.”

Niet meteen een naam, datum of feit uit je geheugen kunnen opvissen is niet hetzelfde als dingen volledig vergeten.

Petrovic: “Klopt. Het geheugen wordt natuurlijk beïnvloed door de leeftijd, maar ook door factoren als stress, multitasking, honger en slaap. Het presidentschap is een erg veeleisende functie, die enorme inspanningen vraagt van het brein en het centrale zenuwstelsel – maar net zoals een brein oefening nodig heeft, moet het ook genoeg tijd krijgen om te recupereren. Krijgt het die niet, dan kunnen zowel het geheugen als de gemoedstoestand daaronder lijden.”

SCANNERPLICHT

Met andere woorden: als Biden of Trump zijn tweede ambtstermijn letterlijk en figuurlijk overleeft, moet hij wel een superager zijn.

Petrovic: “In een dergelijke functie is een goede fysieke en mentale conditie inderdaad onontbeerlijk. Maar dat kan perfect: kijk naar Nelson Mandela, die – na drie decennia van eenzame opsluiting – de mooie leeftijd van 95 jaar heeft bereikt. Bovendien is hij lang relatief gezond én lucide gebleven. Dat had waarschijnlijk met goeie genen te maken, maar wellicht ook met een verstandige levensstijl.”

De Amerikaanse media wijten de vele versprekingen van Biden en Trump aan hun aftakelende cognitieve vermogens. Onzin, zeggen hersenwetenschappers.

Petrovic (knikt): “Versprekingen zeggen niets over iemands mentale conditie, zelfs niet als hij geregeld woorden verhaspelt. Vooral de context speelt een belangrijke rol: als een president na alweer een bijzonder drukke dag een tekst moet aflezen van een autocue, of een meute door elkaar schreeuwende journalisten te woord moet staan, is het niet zo verwonderlijk dat er af en toe iets fout gaat met de uitspraak.

“Hoe het met de cognitieve vermogens van Biden en Trump is gesteld, kan enkel worden vastgesteld met een reeks uitgebreide, grondige tests die onder andere de verschillende types geheugen, de taal, de uitvoerende functies, de aandacht, het probleemoplossend vermogen en de ruimtelijke vaardigheden in kaart brengen. Ook hersenscans kunnen nuttige informatie opleveren.”

David Owen, in de jaren 70 de Britse minister van Buitenlandse Zaken en tevens een vooraanstaande neuroloog, pleit voor een leeftijdsgrens: wie ouder is dan 70, mag zich niet meer kandidaat stellen voor een belangrijk politiek ambt.

Petrovic: “Dat vind ik nogal radicaal. Je zou evengoed een ondergrens kunnen trekken, en zeggen dat mensen geen CEO mogen worden als ze onder de 30 zijn. Je moet vooral kijken naar hoe geschikt iemand is voor een bepaalde job, niet naar de leeftijd.”

Nog volgens Owen zouden presidentskandidaten moeten worden onderzocht door een hersenexpert, en zouden de resultaten bij de start van de verkiezingscampagne openbaar moeten worden gemaakt.

Petrovic: “Dat zou ik wel een goed idee vinden. Het hoeft zelfs niet beperkt te blijven tot een hersenscan, een algemeen medisch onderzoek kan ook. Vóór een voetballer tekent bij een nieuwe club, wordt hij van kop tot teen onderzocht. Waarom zouden we dat dan ook niet doen bij iemand die zich kandidaat stelt voor een belangrijk ambt? Of de resultaten van zo’n onderzoek in detail openbaar moeten worden gemaakt, is weer een andere vraag.”

Uit onderzoek blijkt dat tachtigers doorgaans minder impulsief zijn dan twintigers en dertigers, een grotere emotionele intelligentie hebben en hun emoties beter onder controle kunnen houden. De bulderende, wild om zich heen slaande Trump is wellicht een uitzondering.

Petrovic: “Op oudere leeftijd hebben mensen een pak levenservaring vergaard: ze hebben lessen getrokken uit hun fouten in het verleden en kunnen veel dingen beter relativeren. Als er dementie in het spel is, of een psychiatrische aandoening, is het natuurlijk een ander verhaal.

“Het zou mooi zijn als de maatschappij wat meer erkenning gaf aan oudere mensen, en haar voordeel deed met de meerwaarde die zij vaak nog kunnen bieden. De perceptie is vaak dat men op hoge leeftijd volledig afgeschreven is, terwijl veel ouderen nog vol levens- en werklust zitten. Hun levenswijsheid en ervaring kunnen dus goed van pas komen – misschien niet in veeleisende, leidende functies, maar bijvoorbeeld als coach van een jongere kracht.”

Biden noemt zijn leeftijd vaak een troef, omdat zijn levenservaring hem helpt complexe problemen op een rationele, weloverwogen manier op te lossen. Wetenschappelijk onderzoek lijkt dat te bevestigen.

Petrovic: “Omdat ze bepaalde situaties eerder hebben meegemaakt, weten ouderen vaak beter hoe ze ermee moeten omgaan. Nu, als president van de Verenigde Staten zal Biden of Trump natuurlijk vaak met onverwachte, en dus stresserende situaties worden geconfronteerd. Om die het hoofd te kunnen bieden moet een oudere president in prima conditie zijn, zowel mentaal als fysiek. Dat is in dit geval niet enkel van groot belang voor de persoon zelf, maar ook voor de hele samenleving.”

TWEEDE JEUGD

Wat kunnen Trump en Biden doen om mentaal en fysiek fit te blijven?

Petrovic: “Vooral beweging is belangrijk: wandelen, zwemmen of fietsen, zo’n halfuur per dag. Lichte krachttraining om de spierkracht en -massa te onderhouden is ook aanbevolen. Alles is beter dan níét bewegen. Maar je moet natuurlijk ook aanvaarden dat je op je 80ste geen tweede jeugd zult beleven. Bepaalde systemen in het lichaam zijn in de loop der jaren veranderd: als je op latere leeftijd plots extreem begint te sporten, loop je een groot risico je lijf te forceren.

“Verder is een evenwichtige levensstijl van groot belang: een gezond en liefst mediterraan dieet volgen, niet roken, met mate drinken, enkel de medicatie nemen die je écht nodig hebt en die je door een arts wordt voorgeschreven... Actief blijven, sociale contacten onderhouden en zoveel mogelijk deelnemen aan het leven is ook essentieel, maar dat is voor een Amerikaanse president doorgaans niet zo’n groot probleem.”

Een gezonde levensstijl vertraagt de achteruitgang van de cognitieve functies. Sterker nog: wie de hersenen traint, kan sommige functies zelfs op hoge leeftijd gevoelig verbeteren.

Petrovic: “Dat verschijnsel heet neuroplasticiteit: in een actief brein ontstaan nieuwe hersencellen en verbindingen, of wordt de bestaande verbinding tussen bepaalde netwerken vernieuwd. Die plasticiteit kent natuurlijk beperkingen, maar de cognitieve functies activeren loont altijd, hoe oud je ook bent.”

George Bush senior werd 94 jaar, Ronald Reagan 93. Jimmy Carter werd in oktober 99, maar is wel al een tijdje ziek. In tegenstelling tot wat we zouden verwachten, lijkt een veeleisende, doodvermoeiende functie als het Amerikaanse presidentschap dus geen levensjaren te kosten.

Petrovic: “Het zijn natuurlijk niet de eersten de besten die president van Amerika worden: een hoog opleidingsniveau, een goede omkadering en toegang tot de allerbeste gezondheidszorg zijn niet onbelangrijk voor wie gezond ouder wil worden. Maar als je iets graag doet, kan dat een positieve invloed hebben op de manier waarop je veroudert – ongeacht de functie die je uitoefent, en ondanks de stress die ermee gepaard gaat.

“De hoge leeftijd van Carter, Reagan en Bush senior kan natuurlijk ook gewoon toeval zijn. Carter lijdt aan dementie, net zoals Bush en Reagan in hun laatste levensjaren. Té veel conclusies zou ik er dus ook weer niet aan verbinden.”

© Humo