Een vrouw van 71 jaar meldde zich aan bij het Zorgcentrum na Seksueel Geweld in Oost-Vlaanderen, dat gevestigd is binnen de muren van het UZ Gent. Ze was twee weken eerder bruut verkracht, door een kennis die haar vroeg om enkele spullen mee te dragen naar zijn appartement. De huisarts, bij wie ze een dag later langsging, bekeek haar letsels en verwees haar meteen door naar een gynaecoloog, bij wie ze pas een week later terechtkon. Die arts onderzocht en behandelde de vrouw, en daar bleef het verder bij.

Pas toen de vrouw een paar dagen later haar relaas deed bij een gepensioneerde wijkagent die ze op straat tegenkwam, kreeg ze te horen dat er een gespecialiseerde dienst bestaat om slachtoffers van seksueel geweld op te vangen.

“We hebben de huisarts nog gebeld, en hij zei dat hij ons kende, ‘maar dat het hier om een oudere dame ging’”, zegt verpleegkundige Emmelien Schollaert. Nog te vaak denken zelfs professionele zorgverleners dat de Zorgcentra er alleen zijn voor jonge meisjes, die aangerand of verkracht werden op straat of in het uitgaansleven.

Het voorbeeld, uit het leven gegrepen, toont aan dat artsen vaak nog kansen missen om slachtoffers van seksueel geweld goed op te vangen en gepast door te verwijzen. In de Zorgcentra is er ook aandacht voor de beleving van slachtoffers. Ze krijgen er psychologische hulp aangeboden en er worden stalen afgenomen die als bewijsmateriaal dienen voor het geval iemand een klacht wil indienen. Je kunt er dag en nacht terecht.

Signalen oppikken

Ook slachtoffers van intrafamiliaal geweld, ouderen- of kindermishandeling en vrouwelijke genitale verminking vinden in de medische wereld niet altijd een luisterend oor. Spoeddiensten, ­gynaeco­logen, geriaters, maar ook kinesisten, verplegend personeel en zorgverleners van alle andere disciplines komen met hen in contact, maar pikken niet altijd de signalen van het achterliggende geweld op. Of net wel, maar ze voelen zich er onwennig bij.

Operatie Alert wil daar verandering in brengen, door alle zorgverleners in Belgische ziekenhuizen te informeren en op te leiden, zodat zij even alert reageren wanneer slachtoffers te kennen geven dat ze over hun ervaring met geweld willen praten, of wanneer de zorgverlener nog maar vermoedt dat er meer aan de hand is.

In een lessenpakket van veertig online-opleidingen, webinars en face-to-facetrainingen komt alles aan bod: zowel de medische, forensische als psycho-sociale en therapeutische kant van hulp aan slachtoffers. Wat vraag je wanneer je als zorgverlener iets vermoedt? Hoe reageer je? Welke zorg kun je zelf bieden, en wanneer verwijs je door naar gespecialiseerde hulp?

Ook de poetshulp

“Meer kennis helpt om beter te zien wat er aan de hand is, en van daaruit beter te helpen”, zegt professor Ines Keygnaert (UGent en UZ Gent), die onderzoek doet naar seksuele en reproductieve gezondheid en naar seksueel geweld. Zij kreeg de opdracht van minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) om Operatie Alert te leiden. De bijbehorende slogan luidt: “Helpen begint bij zien”. Hij staat op campagne-affiches die in de ziekenhuizen worden verspreid.

Er is ook een korte online-opleiding voor ondersteunend personeel, zoals mensen die het ziekenvervoer doen of poetsmedewerkers. Keygnaert: “Zij horen op informele momenten soms veel van patiënten. Ziekenhuisdirecteurs zijn aangeschreven met de vraag om ook hen de ruimte te bieden om die opleiding te volgen. Wij vinden dat erg belangrijk.”

Het hele initiatief gaat uit van de FOD Volksgezondheid, het UZ Gent, de Universiteit Gent en Gams, een organisatie die sensibiliseert tegen vrouwelijke genitale verminking. Zorgverleners die zich erop inschrijven, krijgen een accreditatie via de FOD Volksgezondheid. Ook zorgverleners buiten de ziekenhuizen, zoals huisartsen, kinesisten of tandartsen, kunnen erop intekenen.

De start wordt vandaag gegeven, op internationale vrouwendag. Dat is niet toevallig. Toch willen de initiatiefnemers eraan herinneren dat niet alleen vrouwen het slachtoffer worden van geweld. Keygnaert: “De helft van de mannen maakte al de een of andere vorm van seksueel geweld mee. Het taboe om daarover te praten is bij hen nog veel groter. Hetzelfde zien we bij intrafamiliaal geweld. Ook daar vragen we aandacht voor.”

Lees ook

Ook mannen worden aangerand, maar ze beseffen het vaak niet, of ze minimaliseren het