“Hoewel Stakeknife zonder de minste twijfel een waardevolle aanwinst was, die met veel risico voor zichzelf belangrijke informatie over de IRA (de Ierse afscheidingsbeweging die een Ierse staat zonder banden met het Verenigd Koninkrijk nastreefde en geweld niet schuwde, red.) doorspeelde, zijn de beweringen dat hij honderden levens gered heeft enorm overdreven. Ze overschaduwen valselijk het feit dat hij deelgenomen heeft aan tientallen niet goed te praten misdaden tijdens zijn periode als agent. Waaronder moorden.”

Het 212 pagina’s tellende Kenova-rapport dat vrijdag voorgesteld werd door Jon Boutcher, de politiebaas die het onderzoek leidde, is niet mals voor Stakeknife. De nochtans legendarische Britse spion infiltreerde tijdens het conflict in Noord-Ierland in de IRA en klom daar erg hoog op, waardoor hij belangrijke inlichtingen kon verschaffen aan de Britse politie, maar was dus verre van de held waar hij de voorbije decennia al meermaals voor versleten werd.

Mollen vermoord

Als hooggeplaatst lid van een meedogenloze eenheid die waakte over de interne veiligheid, die ook wel ‘the nutting squad’ genoemd werd, had hij als taak informanten en mollen te identificeren en te doden. Talrijk zijn de verhalen over de hardhandige methoden die zij gebruikten. Ze martelden erop los. Wanneer iemand toegaf een spion of infiltrant te zijn, kreeg die persoon niet zelden te horen dat hij naar huis mocht. Vervolgens werd die naar één of ander braakliggend terrein gebracht en daar met welgemikte kogels in het achterhoofd geëxecuteerd.

Om te vermijden dat Stakeknife door die Britse infiltranten of mollen – zijn collega’s eigenlijk – ontmaskerd werd, werden dus vele tientallen levens opgeofferd. De Britse regering treft daarom ook schuld, aldus het rapport, want de gruweldaden die toegestaan werden gingen veel verder dan wat vooraf bepaald was. Veel families van slachtoffers nemen de Britse politie en regering dat kwalijk.

Als hooggeplaatst lid van een meedogenloze eenheid die waakte over de interne veiligheid, had hij als taak informanten en mollen te identificeren en te doden

Voor Boutcher en zijn collega’s behoeft het dan ook geen twijfel: excuses van de Britse regering en de Republikeinse beweging zijn op hun plaats. “Nog te weinig wordt door betrokken partijen de pijn erkend die is toegebracht aan de families van zij die vermoord zijn”, zei hij op de persconferentie. De langste dag van het jaar, 21 juni, zou volgens hem voortaan een dag moeten worden “waarop we degenen herdenken die verloren, gewond of geschaad zijn tijdens de problemen in Noord-Ierland”. Voor de veiligheidsdienst MI5 heeft hij ook weinig lof. Boutcher zegt in zijn zoektocht naar informatie herhaaldelijk gehinderd te zijn.

Identiteit onbekend

Opmerkelijk is dat in het rapport de identiteit van Stakeknife niet vrijgegeven wordt. Een twintigtal jaar geleden werd de spion door Britse media nochtans ontmaskerd als Alfredo “Freddie” Scappaticci. De in 2022 op 77-jarige leeftijd overleden man, die voordien als metser werkte in Belfast, heeft dat altijd ontkend. Toen hij in de media Stakeknife genoemd werd, verhuisde hij voor zijn eigen veiligheid wel naar Engeland. Daar overleed hij ook.

In de komende maanden wordt het rapport voorgelegd aan de families, waarna de onderzoekers de definitieve versie maken. Boutcher zegt te hopen dat hij Stakeknife daarin wel gewoon Scappaticci mag noemen.

De onderzoekers van Operatie Kenova hebben er de voorbije jaren voor gepleit om meer dan dertig personen te vervolgens voor vermeende misdaden tijdens het Noord-Ierse conflict. De openbaar aanklagers beslisten recent om dat niet te doen, bij gebrek aan bewijsmateriaal.