Trump tegen Biden: de boodschapper of de boodschap

Donald Trump kan terugkijken op een uitstekende week. Meer nog dan zijn zegetocht op Super Tuesday waren het allereerst juridische uitspraken die in zijn voordeel uitpakten. Als de Democraten hadden gedacht dat Trump op weg naar 5 november wel érgens zou struikelen en sneuvelen door de strafzaken die hem achtervolgen, dan hebben ze zich daar al in misrekend.

Maandag veegde het Hooggerechtshof de laatste twijfels van tafel over een mogelijke diskwalificatie van de gewezen president op basis van het Veertiende Amendement van de Grondwet. Daarin staat dat wie betrokken is geweest bij rebellie of opstand tegen de grondwet niet meer in aanmerking komt voor een publiek ambt. Op grond daarvan had het Hooggerechtshof van de staat Colorado gezegd dat Trump niet verkiesbaar mocht zijn.

Het federale Hooggerechtshof draaide die beslissing van Colorado terug, met het argument dat het niet de staten zijn die daarover op eigen houtje kunnen beslissen. Technisch-juridisch was hun redenering wellicht volkomen correct en legitiem.

Maar in mensentaal uitgedrukt betekende het dat Trump, voor wat het Hooggerechtshof aangaat, vooralsnog vrijuit gaat voor zijn verzet tegen de verkiezingsuitslag van 2020 en de bestorming van het Capitool op 6 januari. Als hij daarvoor al veroordeeld of gestraft wordt, dan moet dat in een strafproces gebeuren en op grond van gerechtelijk onderzoek.   

In feite had Trump de week voordien al geweldig veel meeval gehad toen het Hooggerechtshof liet weten dat het zich zou buigen over zijn aanspraken op immuniteit. De oud-president beweert dat hij niet kàn terechtstaan voor feiten die hij zou gepleegd hebben als president. Dat zou betekenen dat aanklager Jack Smith hem niet kan vervolgen voor 6 januari. Het Hof hoefde die principiële kwestie niet per se te behandelen, maar liet weten dat het daarmee nu toch zal beginnen in april. Dat wil zeggen dat een uitspraak kan vallen in juni en dat het strafproces tegen Trump wellicht pas na de zomer van start kan gaan.

Daarmee was de strijd in de Republikeinse voorverkiezingsrace de facto beslist: elke laatste sluimerende illusie dat Trump de nominatie toch nog zou mislopen wegens bezwarende processen werd de kop ingedrukt. Toegegeven, binnenkort start het proces voor het zwijggeld aan ex-pornoster Stormy Daniels. Maar vergeleken met de zaak van Jack Smith zal dat bijna pietluttig overkomen, waardoor Trump zal aanvoeren dat hij geviseerd wordt door partijdige rechters.

Nee, tot de zomer hoeft Trump van de processen niet veel te vrezen. Op de Republikeinse conventie in Wisconsin in juli kan hij probleemloos op het schild worden gehesen. En na de zomer blijven er voldoende vertragingsmanoeuvres denkbaar om een veroordeling uit te stellen tot na de verkiezingsdatum van 5 november of tot na zijn eedaflegging op 20 januari. 

Als de rechters Trump voorlopig niet afremmen, dan doet zijn partij dat evenmin. Zijn laatste uitdaagster Nikki Haley gooide de voorbije week de handdoek in de ring. Ze had meer steun ontvangen van geldschieters dan van kiezers, reden waarom ze het nog zo lang wist vol te houden. Maar op Super Tuesday kon ze slechts winnen in Vermont, een staat die al veel weg heeft van Canada, en erkende ze dat verdere tegenstand zinloos was. 

Niemand betwist Haleys strak-conservatieve credentials. Ze heeft bovendien bestuurservaring als gouverneur en in de internationale arena. Anders dan Trump bracht ze een samenhangende boodschap. In elk ander tijdperk was ze een taaie kandidate geweest om opzij te zetten. Maar Trump heeft de Republikeinse achterban in zijn greep. En wie het niet eens is met Trump maar nog een rol van betekenis wil spelen, doet er doorgaans het zwijgen toe. 

Tegelijk wijst Nikki Haley de partij op de kwetsbaarheid van Trump: ook aan Republikeinse kant zijn er mensen die niet gecharmeerd zijn door de oud-president. Daarnaast zijn er veel Republikeins-voelende kiezers die de voorverkiezingen aan zich laten voorbijgaan en van wie we nog niet weten of ze Trump in november willen steunen. Om nog te zwijgen van de zelfverklaarde onafhankelijke kiezers, die de éne keer Democratisch en de andere keer Republikeins kiezen. Haleys score suggereert impliciet dat er in november ruimte zou zijn voor een derde, onafhankelijke kandidaat - niet om te winnen, maar om een reëel segment van centrum-rechtse kiezers aan te trekken die noch voor Trump noch voor Biden willen opteren. 

En daarmee zijn we bij de kern van de krachtmeting die we de volgende acht maanden zullen gadeslaan. Er is een partij waar de nadruk ligt op de boodschap: de wereld is wankel, de internationale rechtsorde wordt bedreigd, en ook in de VS dreigen vrijheden en democratie te worden ondermijnd. Een behoorlijk alarmerend verhaal, en in zoverre de partij belooft om die dreigingen krachtdadig het hoofd te bieden, zou dat ook wervend kunnen zijn. Alleen is de boodschapper dat niet. Joe Biden oogt wankel en oud. Veel jonge kiezers verwijten hem bovendien een flagrant gebrek aan rechtlijnigheid: waarom weegt het internationaal recht zwaarder voor Oekraïne dan voor de Palestijnen? 

En er is een partij met een partijvisie waar werkelijk geen peil meer valt op te trekken. De Republikeinen pleiten al jaren voor strengere grensbewaking en migratiewetgeving, maar liggen dwars als een verregaand wetsvoorstel op tafel ligt. Ze gaan prat op de militaire grootheid en het leiderschap van de VS, maar houden steun aan Oekraïne tegen. Ze schermen met het principe van persoonlijke vrijheid als het op wapenbezit aankomt, maar verwerpen dat in kwesties van geboorteregeling.

Voor veel van die tegenstrijdigheden is er slechts één verklaring: de boodschapper. Als een goeroe bezweert Donald Trump de partijgelederen en de achterban. In zijn boodschap draait het vooral om hem zelf: de boodschapper is de boodschap. Trump symboliseert ongenoegen, rancune, wantrouwen en boosheid. Die gevoelens zijn schijnbaar diep geworteld en wijd verspreid in het huidige Amerika. Tegelijk belichaamt hij nog steeds een vorm van succes, lef en een recht-voor-de-raap-aanpak die in de VS altijd wel op bijval kan rekenen.  

De Democraten hebben zich mogelijk twee keer misrekend: in de kalender van de rechtszaken en in de kracht van Trump als boodschapper. Joe Biden heeft zijn boodschap met vuur en passie verkondigd in de State of the Union. Anderhalf uur lang leek de 81-jarige president weer up to the job en kreeg hij veel bijval van de Democratische fractie in het halfrond. Naast zijn centrale zwaarwichtige verhaal over vrijheden en democratie strooide hij met een lange reeks voorstellen voor binnenlands beleid, van een verhoging van de salarissen voor leerkrachten tot micromanagementregelgeving om de inflatie te beteugelen.

Allemaal snoepwaar om kiezersgroepen te behagen, en misschien zal de toespraak zijn populariteitscijfers kortstondig opkrikken. Maar het zou verbazen als dit een echte ommekeer zou zijn. Het risico bestaat dat Joe Biden zichzelf wat te lang als de enige mogelijke behoeder van recht en democratie blijft casten. Als een oude oom, professor of godbetert journalist die van geen ophouden weet en - zelfs als hij gelijk heeft -  wat afgezaagd begint te klinken. 

Het is nu te laat voor de Democraten om een personeelswissel door te voeren. Tenzij er Biden iets overkomt, zal hij de genomineerde zijn bij de verkiezingen in november. Daarmee neemt de partij een risico.

In 2016 nam Donald Trump het op tegen Hillary Clinton. Weinig waarnemers gaven de ongelikte Trump een schijn van kans tegenover de ervaren politica die Hillary was. Maar voor veel jonge Democraten was de toen 69-jarige Clinton te oud, te veel centrum en te veel establishment. Uiteraard stemden die kiezers niet voor Trump. Ze gaven verstek op verkiezingsdag of ze stemden - uit principe - voor een onbekende linkse of groene kandidaat.

Amerikaanse verkiezingen worden niet gewonnen door de kandidaat die door een meerderheid van de bevolking als de beste wordt gezien. Ze worden gewonnen door degene voor wie de meeste kiezers de moeite willen nemen om te stemmen. Het draait allemaal om de opkomst of turn-out, turn-out trumps approval. En kiezers zijn vaak enthousiaster over personen dan over ideeën. Ze lopen sneller warm voor een boodschapper die hen raakt in de ziel dan voor een boodschap die hen rationeel overtuigt.

November zal uitwijzen of de Democraten, diep overtuigd van hun belangrijke boodschap, de boodschapper Trump voor een tweede keer hebben onderschat.