Dodelijke delicatesse: 9 mensen overleden op Zanzibar nadat ze zeeschildpadden hadden gegeten
Op Zanzibar, in het oosten van Afrika, zijn 8 kinderen en een volwassen vrouw gestorven na het eten van zeeschildpaddenvlees. Tientallen anderen moesten naar het ziekenhuis. Het vlees kan giftige stoffen bevatten. "Een kleine hap zal wat diarree en buikpijn veroorzaken, een groot feestmaal kan dodelijk zijn", zegt infectioloog Steven Van Den Broucke.
Alle getroffenen hadden vorige week dinsdag schildpadvlees gegeten, melden de lokale autoriteiten van het eiland Pemba op Zanzibar. De volwassene die vrijdag overleed, was de moeder van één van de kinderen die eerder vorige week het leven liet.
Na de gebeurtenis heeft de regering van Zanzibar een rampenmanagementteam naar het eiland gestuurd. Het team riep de bevolking op om geen zeeschildpadden meer te eten.
Dit is niet het eerste incident met zeeschildpaddenvlees, een lokale delicatesse, in het Oost-Afrikaanse land. In 2021 lieten een driejarig kind en 6 anderen nog het leven na het eten van de traditionele kost. Drie anderen werden toen in het ziekenhuis opgenomen.
Allemaal kampten ze met de gevolgen van ‘chelonitoxisme’. “Deze zeer zeldzame vorm van voedselvergiftiging treedt op wanneer mensen giftige stoffen zoals ‘chelonitoxine’ uit zeeschildpaddenvlees binnenkrijgen”, vertelt infectioloog Steven Van Den Broucke van het Instituut voor Tropische Geneeskunde.
Zeeschildpadden krijgen het gif in hun systeem door het eten van toxische algen, die voor de zeedieren zelf niet zo schadelijk zijn.
Eerste symptomen nemen maag-darmstelsel in het vizier
“Chelonitoxisme begint vaak met typische maag-darmklachten zoals misselijkheid, braken, diarree, een hogere hartslag en een lagere bloeddruk,” somt de expert op.
Ook andere algemene symptomen zoals spierzwakte of bloedpuntjes op de huid duiken op, maar wijzen artsen niet meteen in de richting van dit specifieke syndroom. “En dat is problematisch, want er bestaat geen tegengif voor chelonitoxisme. Het is vooral kwestie van er zo snel mogelijk bij te zijn.”
Er bestaat geen tegengif, het is vooral kwestie van er zo vroeg mogelijk bij te zijn
Na de problemen aan het maag- en darmstelsel volgen bij een grotere consumptie ook ‘neurotoxische’ symptomen. “Eén voor één worden de weefsels dan aangetast en vallen de bijhorende lichaamsfuncties uit.”
Als het ademhalingsstelsel in het vizier komt, stopt een patiënt bijvoorbeeld met ademen. De lever, nier en milt beginnen dan weer te bloeden. Ook de hersenen gaan steeds minder goed functioneren. “Patiënten gedragen zich steeds suffer, waardoor ze in ernstige gevallen in een coma terechtkomen en sterven.” Bij autopsieën van overleden patiënten ontdekten artsen al bloedingen en zwellingen in de hersenen.
Een puur 'ondersteunende' behandeling
De behandeling werkt vooral ondersteunend. Zo kan zorgpersoneel de getroffen organen extra vocht toedienen. Of ze soelaas biedt, valt af te wachten. “Mensen met een sterk immuunsysteem kunnen de toxines bij een matige dosis nog wel de baas, maar zwakkere personen zoals hartpatiënten zullen al sneller in levensgevaar verkeren.”
Zeker bij kinderen is het opletten geblazen. “Doordat zij een veel kleiner bloedvolume hebben, is de concentratie gif in hun bloed sowieso hoger. Er zijn gevallen bekend waarbij moeders geen symptomen vertoonden, maar wel onbewust giftige stoffen via de borstvoeding aan hun kinderen overdroegen. Dat resulteerde in hun dood."
Maar de ernst van de vergiftiging hangt in de eerste plaats af van de hoeveelheid besmet voedsel die mensen innemen. “Een kleine hap zal wat diarree en buikpijn veroorzaken, terwijl een groot feestmaal dodelijk kan zijn.”
Niet iedere zeeschildpad is giftig
Pas op: niet iedere zeeschildpad vormt een gevaar. "De karetschildpad, de groene zeeschildpad, de lederschildpad en de dikkopschildpad zijn de 4 types die de ziekte kunnen doorgeven."
En ook lang niet iedere schildpad herbergt toxische stoffen. “Heel wat mensen in kustregio’s langs de Indische, de Pacifische en de Atlantische Oceaan eten lokaal zeeschildpaddenvlees, en dat gaat zelden gepaard met gezondheidsproblemen.”
Al is er waarschijnlijk ook sprake van onderdiagnose doordat niet ieder geval bekend raakt. “Meestal komt de ziekte pas aan het licht als er een groep mensen samen ziek wordt.”
Handel in zeeschildpadden vormt grootste bedreiging
Zes van de 7 soorten zeeschildpadden zijn ‘kwetsbaar’, ‘bedreigd’ of ‘ernstig bedreigd’ volgens de IUCN Rode Lijst van bedreigde soorten. Daartoe behoren ook de vier zeeschildpadden die chelonitoxisme kunnen veroorzaken.
Toch betekent dit niet dat de lokale bevolking geen zeeschildpadden mag eten. “Voor veel mensen in kustgebieden maken de zeeschildpadden deel uit van hun natuurlijke leefomgeving en voedselpatroon", aldus Van Den Broucke.
Het is de jacht op en illegale handel in het vlees, eieren en andere lichaamsdelen van zeeschildpadden die aan banden moet worden gelegd volgens internationale organisaties zoals de International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN).