Toezichthouders waren in gevangenis op moment van foltering: "Zoveel lawaai, onmogelijk te horen wat er in cel gebeurde"

De gruwelijke foltering van een gedetineerde in de gevangenis van Antwerpen roept veel vragen op. Hoe de marteling dagenlang kon doorgaan zonder dat er ingegrepen werd, blijft onduidelijk. Volgens Marc Nève, voorzitter van de Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen, was het moeilijk om te horen wat er in de cellen gebeurde. Dat zegt hij in De Ochtend op Radio 1. 

Toezichthouders van de Toezichtsraad zien erop toe dat de rechten van gedetineerden gerespecteerd worden. Daarvoor staan ze dagelijks in contact met de gedetineerden en gaan ze langs in de gevangenissen. In elke gevangenis heeft de toezichtsraad een commissie van toezicht, ook in Antwerpen dus.

Maandag waren de toezichthouders ter plaatse in Antwerpen, zegt Nève. "Toen werd er gestaakt. In zo'n situatie is het veel moeilijker om in een cel met meerdere gedetineerden binnen te lopen. Daarvoor heb je meer aanwezigheid van de cipiers nodig. Een cipier kan niet in zijn eentje een cel binnengaan."

Van zondagavond tot maandagavond staakte het personeel in de gevangenis van Antwerpen 24 uur lang om de toenemende agressie door de overbevolking aan te kaarten. Daardoor waren slechts 5 van de 75 mensen per shift komen werken, liet vakbondsman Robby De Kaey van ABVV toen weten. "Dat er minder toezicht is vergemakkelijkt natuurlijk de feiten", zegt Nève. 

"Gedetineerden konden de cipiers van de ene cel naar de andere horen gaan tijdens hun rondes. Als iemand onder een deken ligt en de hand opsteekt als iemand langskomt, dan is dat oké voor de cipiers." 

"We zijn ter plaatse geweest toen de feiten zich voordeden. Er was zoveel lawaai, onrust en gebonk op de muren en deuren, het was onmogelijk om te horen wat er in de cel gebeurde. Op dat ogenblik wist men van niets", zegt Nève. 

Nève wijst niet met een beschuldigende vinger naar de cipiers. Volgens hem kon de situatie vermeden worden door het onderliggende probleem aan te pakken: de overbevolking in de gevangenissen.

"Er is te veel volk in de gevangenis. De situatie in Antwerpen is niet houdbaar", zegt Nève. "Het was te verwachten dat er zware incidenten zouden gebeuren. De overbevolking leidt tot spanningen. Tussen gedetineerden en personeelsleden, en bij de gedetineerden onderling."

Het dramatische tafereel in de gevangenis van Antwerpen is daar een voorbeeld van, klinkt het. De gedetineerde verbleef in een cel die maar bedoeld is voor 3 personen, maar waar op het moment van de feiten 6 personen vastzaten.

"Een maand geleden sloegen we nog een noodkreet in de vorm van een brief gericht aan minister van Justitie Paul Van Tigchelt (Open VLD), Antwerpse burgemeester Bart De Wever (N-VA), de provinciegouverneur en de penitentiaire administratie om de situatie aan te kaarten." 

Nève vreest dat dit niet het laatste incident zal zijn als de overbevolking niet aangepakt wordt. Hij roept op tot actie. "Er is niet één oplossing voor dit probleem. Het zal een combinatie moeten zijn van meerdere initiatieven, zowel rond de instroom van gedetineerden als de uitstroom." 

Ook de geweldspiraal aanpakken, is belangrijk, klinkt het. "Betere opvolging, minder spanning, kleinere groepen. In kleinere gevangenissen heb je minder spanning. Structureel moet er heel wat veranderen", aldus Marc Nève.