Von der Leyen aangeklaagd: ze had Orbàn die 10 miljard nooit mogen geven

Het Europees Parlement besloot vandaag definitief om de Europese Commissie voor het Hof van Justitie te dagen. Opmerkelijk: ook Von der Leyens eigen partij, de christendemocratische EVP, steunt de beslissing.

“Deze stap is pijnlijk, maar wel nodig”, zegt de Nederlandse CDA-Europarlementariër Jeroen Lenaers. “Het vrijgeven van deze gelden is gebaseerd op onjuiste gronden. Hongarije heeft op het gebied van onafhankelijke rechtspraak absoluut nog niet genoeg voortgang geboekt. Het is dus goed dat het Hof nu gaat uitzoeken of de Commissie haar plicht heeft verzuimd om misbruik van Europese subsidies te voorkomen.”

Afgelopen december hielden de regeringsleiders van de EU-landen een top in Brussel over de opening van toetredingsonderhandelingen met Oekraïne. De Hongaarse premier Viktor Orbán is daar tegen, maar ging die bewuste dag bewust even de vergaderzaal uit toen er werd besloten, zodat de overige leiders de beslissing konden nemen. Een opvallende kunstgreep.

Nog opvallend: daags daarvoor had de Europese Commissie 10,2 miljard euro Europees geld voor Hongarije vrijgegeven, dat eerder was bevroren omdat het land onder meer onafhankelijke rechtspraak hindert. Volgens Commissievoorzitter Ursula von der Leyen was de timing toeval, ook anderen namen later dat woord in de mond. Maar het Europees Parlement gelooft daar niks van. De EU zou zich hebben laten chanteren.

Het Europees Parlement wil de Europese Commissie daarom nu voor de rechter dagen. Het Parlement struikelt zowel over de beslissing zelf als over het feit dat die niet in volledige transparantie genomen is, zei de voorzitter van de liberale fractie, de Franse Valérie Hayer, dinsdag.

Het komt vaker voor dat Europese instellingen en landen elkaar voor het Europese Hof van Justitie dagen, net zoals in België gemeenten, provincies en de overheid wel eens tegenover elkaar staan. Maar de stap onderstreept het ongenoegen bij de Europese volksvertegenwoordigers over hoe EU-lid Hongarije zich in eigen land niet houdt aan de regels van de rechtstaat, in Brussel telkens dwarsligt en daar toch mee wegkomt.

“Europees geld is geen ruilmiddel. We mogen ons niet laten gijzelen door mensen als Orbán”, vat Lenaers samen. “Wat Hongarije doet met de rechtsstaat is het betonrot van de Europese Unie. Dat is precies reden waarom we dit geld willen vasthouden.’’

De beslissing werd maandagavond laat genomen door de commissie Juridische Zaken van het Parlement. Het is nu aan parlementsvoorzitter Roberta Metsola en de conferentie van fractievoorzitters om gevolg te geven aan het besluit, dat genomen werd met 16 stemmen voor en 1 stem tegen.

Volgens de liberale fractievoorzitter Valérie Hayer is zowel de beslissing zelf problematisch als het feit dat de Commissie niet transparant te werk ging. “Deze beslissing toont de macht van dit huis aan. We eisen dat de Commissie ons alle informatie verstrekt wanneer ze fondsen wil vrijgegeven, ze is ons volledige transparantie verschuldigd”, verklaarde ze dinsdag.

Ondanks de beslissing van de Commissie eind vorig jaar blijft een groot deel van het voor Hongarije bestemde geld in de Europese begroting geblokkeerd, onder meer vanwege de aanhoudende bezorgdheid over de academische vrijheid in het land en de omstreden kinderbeschermingswet. Daarnaast moet Hongarije ook nog steeds wachten op ruim 10 miljard euro aan subsidies en goedkope leningen uit het coronaherstelfonds omdat de regering talmt met maatregelen tegen corruptie en belangenconflicten. In totaal blijft ongeveer 21 miljard euro aan fondsen voor Hongarije geblokkeerd.

“We kunnen niet toestaan dat de Commissie en de Raad (de lidstaten, red.) Viktor Orbán een drukkingsmiddel blijven geven om de EU te chanteren, noodzakelijke beslissingen te blokkeren en in zijn eigen land de aanval in te zetten tegen de rechtsstaat, de democratie en de fundamentele rechten”, zegt het Duitse Europarlementslid Sergey Lagodinsky, die in de commissie Juridische Zaken zetelt. “De opening van een juridische procedure tegen de Commissie is een extreme, maar noodzakelijke beslissing.”

Of de juridische procedure kans van slagen heeft is ongewis. In januari heeft het parlement juristen gevraagd dat uit te zoeken, maar dat gaf geen uitsluitsel. Het parlement zal moeten aantonen dat de Commissie onwettig handelde.