Heeft Groen geleerd uit de rampzalige campagne van 2019? ‘De onzekerheid die er was ingeslopen, is eruit’

Beter en betaalbaarder openbaar vervoer. Meer groen in elke buurt. Goedkopere groene energie en de grootste vervuilers – lees: de bedrijven – moeten de kosten van de klimaatcrisis betalen. Het zijn de eerste vier speerpunten uit een lijstje van twaalf prioriteiten voor de komende campagne die Groen afgelopen zaterdag voorstelde. Groen blijft dus een klimaatpartij, uiteraard, maar ze wil ook meer zijn dan dat.

In hun speech zaterdagavond voor enkele honderden vrijwilligers pleitten Nadia Naji en Jeremie Vaneeckhout onomwonden voor een miljonairstaks – iets wat PVDA ook al deed. Groen focust zich daarbij op de 1 procent rijkste Belgen, zij die een nettokapitaal bezitten van meer dan 2,5 miljoen euro. “Het is logischer dat zij meer bijdragen, dan dat we besparen op gezondheidszorg of op de sociale zekerheid”, aldus Vaneeckhout.

Daarnaast willen de groenen ook alle uitkeringen en pensioenen boven de armoedegrens trekken en met een fiscale hervorming ervoor zorgen dat iedereen die werkt aan het einde van de maand meer overhoudt. Onderwijs tot achttien jaar moet voor iedereen helemaal gratis zijn, zorgverleners moeten beter verloond worden, de wachtlijsten voor mentale hulp moeten korter en wie werkt moet meer tijd voor zichzelf kunnen inlassen. Lees: Groen wil het ongemotiveerde tijdskrediet herinvoeren en bestaande verlofstelsels verder uitbreiden.

Ambitieuze plannen, zoals dat hoort in een campagne, maar bovenal ook zeer dure plannen. Hoe Groen die dan precies wil gaan betalen? “Ons plan ligt net zoals dat van de andere partijen nu voor bij het Planbureau ter narekening”, zegt Vaneeckhout. “Maar de kern zit bij de miljonairstaks die trapsgewijs stijgt naarmate je vermogen groter is, bij het aanpakken van sociale fraude en het trapsgewijze verminderen van de subsidies voor fossiele brandstoffen: daar gaat jaarlijks 20 miljard euro naartoe, alstublieft.”

Portemonnee en planeet

Op het eerste zich is het niet onlogisch voor een linkse partij dat ze zich zo uitgesproken sociaal positioneert. En toch is het meer dan opvallend. In 2019 profileerde Groen zich zo geenszins. Ze trok volop de kaart van het klimaat. Groen hoopte mee te surfen op de golven van de populaire klimaatmarsen van Anuna De Wever, ook al waren die tegen de stembusgang al kleine slagjes in het water geworden, en lang niet meer de tsunami waar de groenen op hoopten.

Die verkiezingen van 26 mei draaiden uit op een enorme ontgoocheling. Van 15 procent of meer was geen sprake, Groen topte ternauwernood de 10 procent. De vernietigende analyse achteraf, gemaakt door gewezen voorzitter Wouter Van Besien, legde de vinger op de wonde: Groen was een rijkeluispartij. “Heb je poen, stem dan Groen”, vatte hij de mislukte campagne samen tot één slogan. Dat de partij een een complexloos sociale en linkse koers had moeten varen, was ook de conclusie van andere partijleden.

Vandaar dus dat de groenen nu uitpakken met het symbool der symbolen: de miljonairstaks? Vaneeckhout, destijds ondervoorzitter van Meyrem Almaci, nuanceert dat graag. “De portemonnee en de planeet zijn voor ons onlosmakelijk met elkaar verbonden. Hoe zorgen we ervoor dat mensen die mee willen werken aan de klimaattransitie, dat ook kunnen? Het moet voor iedereen betaalbaar zijn om die omslag te maken, en het is de verantwoordelijkheid van de overheid om daarvoor te zorgen. Dat was in 2019 ook al ons uitgangspunt, alleen zijn we er toen niet helemaal in geslaagd om dat ook zo over te brengen.”

Dat is een understatement. Weinigen zijn al vergeten hoe kopstuk bij uitstek Kristof Calvo geen antwoord wist te geven op een netelige vraag van VRT-journalist Ivan De Vadder over het groene plan om salariswagens af te schaffen en zijn partij zo in één interview uit de campagne praatte.

Maar van enige traumaverwerking is volgens Vaneeckhout helemaal geen sprake door nu zo expliciet te focussen op het sociale luik. “Wat wel veranderd is, is dat we gestopt zijn met ons in een hoekje te verstoppen wanneer er een karikatuur van ons gemaakt wordt. Wij hebben weer zelfvertrouwen, dat merk ik ook bij de militanten: de onzekerheid die er na 2019 was ingeslopen, is eruit.”

Verstandig?

De position switch – althans op zijn minst in communicatie – is opvallend, geeft politicoloog Peter Van Aelst (UAntwerpen) aan. Maar ze is ook logisch, vindt de professor die onderzoek doet naar verkiezingscampagnes. “De omschakeling is al langer aan de gang dan vandaag: denk aan het volledig groene logo dat de afgelopen jaren plaats moest maken voor alle kleuren van de regenboog. Daarmee zeiden de groenen al: we zijn meer dan alleen maar een klimaatpartij.”

Ze kunnen zich dat ook permitteren, zegt Van Aelst. “Hun issue ownership over klimaat is niet bedreigd. Kiezers die hun keuze maken op basis van het ecologische, zullen hen wel weten te vinden. Ze hebben dus ook de marge om zich qua thema’s te verbreden. Er zit ook effectief veel frustratie over ongelijkheid bij de burger. Linkse kiezers die vroeger twijfelden tussen Vooruit en Groen, kunnen daardoor nu gecharmeerd worden door PVDA. Dat Groen zich mee in die strijd gooit, is zeker niet onverstandig. Het politieke centrum is immers ook al druk bezet, dit kan een manier zijn voor de groenen om beter uit de verf te komen.”