Kinkhoest is in opmars in Nederland, maar hoe zit dat bij ons? 7 vragen en antwoorden over de infectieziekte

Kinkhoest is een besmettelijke infectieziekte waarvan de bacterie ‘Bordetella pertussis’ de boosdoener is. Artsen onderscheiden 3 stadia. "De eerste symptomen van kinkhoest duiken gemiddeld 7 tot 10 dagen na besmetting op. In het begin zijn die amper te onderscheiden van een gewone verkoudheid. Je kan dan wat last hebben van een loopneus of een milde hoest", schetst de wetenschapster.

Maar na 1 à 2 weken evolueert de ziekte al snel in lange, hevige hoestbuien. "Bij het inademen kan je dan een gierend of ‘kinkend’ geluid horen, alsof iemand naar adem hapt. Soms moeten mensen hier ook bij overgeven."

Na nog eens 3 tot 4 weken nemen de hoestbuien zowel in aantal als in hevigheid af.

Voor baby's is de ziekte het allergevaarlijkst. "Door de hoestbuien kunnen zij plots stoppen met ademen", signaleert Litzroth. Sommige kinderen kleuren zelfs blauw - een duidelijk teken van zuurstoftekort.

"De allerkleinsten zullen nog niet hoesten, maar kunnen wél in ademnood verkeren. En bij langdurig zuurstoftekort kan er hersenschade optreden die in ernstige gevallen ook fataal kan zijn", waarschuwt ze verder.

Daarnaast heeft deze jongste doelgroep ook meer kans op ernstige complicaties. "Denk maar aan longontstekingen en andere ademhalingsproblemen."

Gezonde volwassenen die niet recent gevaccineerd zijn, zullen enkel met een chronische hoest af te rekenen hebben. Die kan dan wel 12 weken of zelfs langer aanslepen.

Kinkhoest verspreidt zich via druppeltjes die vrijkomen wanneer een besmet persoon hoest, niest of praat. "Mensen in de buurt ademen die druppeltjes vervolgens in, waardoor ze besmet raken", legt de experte uit.

In de eerste paar weken van de infectie is de ziekte extra besmettelijk. "Dan bevat je slijmvlies nog een grotere hoeveelheid bacteriën."

In Nederland sterven er normaal gemiddeld 1 tot 2 baby’s per jaar aan de gevolgen van de ziekte. Maar de afgelopen 6 weken zijn er al 4 jonge kinderen aan kinkhoest gestorven. Ook in ons land overleed eind vorig jaar nog een pasgeboren kind aan de besmettelijke ziekte.

"Sinds 2023 zien we inderdaad een stijging in het aantal gevallen van kinkhoest in België", rapporteert de onderzoekster. Op zich is dat niet onverwacht. "Door de maatregelen die werden getroffen voor COVID-19 kwam er tussen 2020 en 2022 bijna geen kinkhoest meer voor, waardoor de vatbaarheid in de bevolking zich opstapelde."

Maar ook los van de coronaperiode kent de ziekte een cyclisch verloop met een epidemie iedere 3 tot 5 jaar. "Ook in 2014-2017 zagen we bijvoorbeeld een hogere circulatie van kinkhoest in België. Covid heeft dat natuurlijke proces alleen maar versterkt."

In Vlaanderen waren er vorig jaar bijna 1.200 meldingen, wat neerkomt op zo’n 100 meldingen per maand. "Nu zitten we al aan 300 meldingen voor de maanden januari en februari alleen", informeert ook woordvoerder Joris Moonens van het Departement Zorg in Vlaanderen.

Het zwaartepunt van de epidemie ligt in de provincies Antwerpen en Vlaams-Brabant. "De grootstedelijke context vanuit hoofdsteden zoals Antwerpen en Brussel speelt daarin zeker een rol", aldus Moonens. "Mensen leven er dichter op elkaar en socio-economische kwetsbare groepen vinden minder hun weg naar het gezondheidssysteem."

Ook de invloed vanuit het buitenland is groter in onze (internationale) steden. "Zo'n epidemie kent geen grenzen. De gevolgen van meer circulatie in het buitenland, waar de vaccinatiegraad misschien minder hoog ligt of waar bepaalde groepen zich steeds minder laten vaccineren, manifesteren zich dan ook bij ons."

Als je kinkhoest wil voorkomen, is je laten vaccineren de boodschap. "Het risico op besmetting en ziektesymptomen is een pak kleiner na vaccinatie", herhaalt Amber Litzroth van Sciensano.

Zeker voor de kwetsbaarste doelgroep is dit essentieel. "Vanaf 8 weken kan je je baby al laten vaccineren met de eerste van de 4 noodzakelijke dosissen - voor die leeftijd is zijn of haar immuunsysteem nog te zwak."

Om die eerste 2 maanden te overbruggen, is het van groot belang dat de zwangere vrouw zich ook tijdens de zwangerschap laat vaccineren. "Op die manier komt de zuigeling ‘beschermd’ ter wereld", licht de epidemiologe toe.

Ook de rest van het gezin kan zich nog eens laten vaccineren als voorzorgsmaatregel. "Het vaccin tegen kinkhoest maakt deel uit van het basisvaccinatieschema en is voor zowel kinderen als volwassenen gratis beschikbaar."

Het vaccin tegen kinkhoest is in ons land niet verplicht - dat is enkel het geval voor polio. "Maar met meer dan 90 procent zit de Belgische vaccinatiegraad voor kinkhoest bij jonge kinderen wel goed. Wij zien ook geen daling in deze trend."

Vaccinatie tijdens de zwangerschap varieert dan weer sterk per regio. "Vooral in Brussel en Wallonië zijn er nog grote stappen te zetten", deelt de Sciensano-medewerkster.

Ter vergelijking: in 2020 liet 85 procent van de zwangere vrouwen in Vlaanderen zich vaccineren. Voor Wallonië was dit in 2019 39 procent en in Brussel 37 procent. (De tellingen vonden in verschillende periodes plaats, red.)

Nochtans laten studies zien dat 'maternale vaccinatie' het risico op een ziekenhuisopname door kinkhoest bij kinderen jonger dan 2 maanden tot 88 procent kan verminderen. "Zowel vaccinatie tijdens de zwangerschap als tijdige vaccinatie van de zuigeling zijn dus cruciaal."

Kinkhoest kan via een PCR-test of een bloedstaal worden vastgesteld, maar de terugbetaling van de diagnose is aan strikte voorwaarden verbonden. "En eigenlijk heeft de vaste behandeling met antibiotica ook enkel nut in dat prille begin - nog voor de echte kinkhoestsymptomen doorbreken." Na die fase zal antibiotica nog maar weinig soelaas bieden en zal je gewoon moeten uitzieken.

"Wel raden we soms preventieve antibiotica aan gezinsleden van een 'kinkhoestgeval' aan indien er in dat gezin ook kwetsbare personen zijn, zoals niet-beschermde pasgeborenen. Zo kunnen zij de besmetting al niet meer doorgeven."

De allerkleinsten zullen wel vaker antibiotica krijgen om alle risico's uit te sluiten. "Ook het aantal hospitalisaties ligt hoger in deze groep. In het ziekenhuis kan dan bijvoorbeeld extra zuurstof worden toegediend om mogelijke hersenschade te voorkomen."