Songwriter Adrianne Lenker: ‘Als je jezelf openstelt voor het gevoel, dan hoeft droefheid niet beangstigend te zijn’

Toen zangeres en songwriter Adrianne Lenker 21 jaar was, had ze een ongeval met haar fiets en verloor ze een van haar snijtanden. Ze liep een poosje rond met een goudkleurige neptand. Toen ze genoeg geld had voor een porseleinen exemplaar, besefte ze ineens dat ze geen zin had om het ongeval en haar verwonding te verbergen. “Ik liep al een tijdje rond met een gat in mijn gebit, en ineens leek het vreemd om het litteken niet te zien”, zei ze onlangs in een interview.

Als ze nu grijnst, zie je dus een permanente gouden tand glimmen. Het typeert haar. In de voorbije paar jaar heeft ze een reputatie opgebouwd als een songschrijver die littekens ontwaart en ze omvormt tot iets moois.

Ze deed dat vooral bij de band Big Thief, die sinds 2016 vijf albums uitbracht met folkachtige rock die stylistisch avontuurlijk en totaal onbevangen klinkt – een beetje als Fleetwood Mac dat groepstherapie ondergaat. Big Thief bestaat uit vier evenwaardige leden, maar Lenker, die zingt, songs schrijft en gitaar speelt, is ontegenzeggelijk de motor die de sound aandrijft.

Muziekproducer Philip Weinrobe, die Lenker al bijna tien jaar kent, beschrijft haar onopgesmukte, intense zangstijl als “heel oprecht en authentiek”. “Ze durft zonder angst of gêne de limieten van haar talent op te zoeken”, zegt hij.

In levenden lijve is Lenker (32) ontwapenend rechtuit en alert. “Ik bekijk de wereld rondom me nog altijd graag met zachtheid en een open hart”, zegt ze eind januari tijdens een etentje in Manhattan, waar we elkaar ontmoeten om het bij koffie en eieren te hebben over Bright Future, haar vijfde soloalbum. Ze is tot laat op stap gegaan en heeft weinig geslapen. Ze zet haar muts af en schudt haar warrige bruine haren los.

“Je krijgt zoveel kansen om je zintuigen uit te schakelen en de automatische piloot op te zetten. Voor mij is dat de ultieme vijand van liedjes schrijven.”

Emoties als brandstof

Voor Lenker is het directe contact met haar emoties een soort levenswerk. Muziek komt op de eerste plaats. Ze heeft geen vast verblijfsadres: als ze niet aan het touren is logeert ze bij vrienden en familie kriskras door het land.

Ze was ooit drie jaar getrouwd met Buck Meek, gitarist bij Big Chief. Ze gingen uit elkaar en scheidden terwijl ze op tournee waren en bleven goed bevriend. (Ze voelt er weinig voor om haar seksuele identiteit te definiëren, maar zegt wel dat ze momenteel samen is met een vrouw.)

Ze is gekwetst geweest in het verleden, maar vertoeft naar eigen zeggen in een heldere fase, vol zelfvertrouwen. Bright Future is een herbevestiging van een doel: ze bewijst dat ze de stormen doorstaat en dat de veerkracht die ze heeft opgebouwd haar niet verbitterd heeft in deze vaak wrede wereld.

De titel, geeft Lenker aan, is niet per se positief: hij kan slaan op de schittering van een zonsopgang, maar evengoed op een explosie. Toch gaat er iets vredigs uit van de sobere arrangementen en de verstilde emoties: een gevoel van aanvaarding van de wereld en de lotgevallen van de mens, in vreugde en verdriet.

Ook voelbaar: de vaste wil om contact te houden met andere mensen en niet geïsoleerd te raken. “Leven is ook de last dragen van het bestaan”, zegt ze. “En die last voel ik via elke persoon die ik ken – het is als een lus.”

Op het album staan rauwe, contemplatieve songs zoals ‘Sadness as a Gift’, geschreven in de nasleep van een relatiebreuk. Maar de klaaglijke lyrics zijn ook doorweven met een gevoel van voldoening en waardering. “You could hear the music inside my mind / And you showed me a place I’ll find even when I’m old”, zingt Lenker, de stem teder en suggestief, haar band warm begeleidend.

“Als je jezelf openstelt voor het gevoel, dan hoeft droefheid niet beangstigend te zijn”, legt ze uit. Het was haar therapeut die haar dat perspectief aanpraatte. “Je zou het niet voelen als je die immense betrokkenheid niet zou hebben. Je ziet als het ware je eigen liefde door de lens van de droefheid, en dat is best iets moois.”

In de loop van een halve dag en een opvolgtelefoontje reflecteerde Lenker openhartig en spits over zichzelf, haar werk en de wereld rondom haar. Haar muziek staat te boek als ernstig, maar zelf is ze opvallend spontaan en ad rem. (Weinrobe noemt haar de “geschiftste, grappigste persoon die ik ken”.)

En als ze lacht, lijkt dat op de een of andere manier bedachtzaam, alsof ze terstond en heimelijk inschat waarom iets grappig is, en je uitnodigt om mee te zijn met de grap.

Ambachtelijk

Ze vertelt hoe haar vriendschap met oudere muzikanten zoals Tucker Zimmerman en Steve Fisher – door de wol geverfde songwriters die nooit veel traditioneel succes oogstten maar wel noest bleven doorwerken – haar hielpen om liedjes creëren te beschouwen als een ambacht die ze tijdens de rest van haar leven kan verfijnen en perfectioneren.

Ze informeert ernstig naar het doel van muziekkritiek, zonder een zweem van de scepsis die je zou verwachten bij iemand over wie al veel inkt gevloeid is. En ze wil weten hoe je ‘autofictie’ definieert als dat woord ter sprake komt. (“Gelukkig ken ik de term, want ik denk dat dat het geval is voor veel van mijn songs”, zegt ze.)

“Ze is iemand die elke dag wakker wordt en het gevoel heeft dat ze nog maar pas begonnen is met het doorgronden van haar leven”, zegt Meek in een telefonisch gesprek. “Voor haar is de beloning van goed werk meer werk.”

Lenker werd geboren in de Amerikaanse Midwest en zat kortstondig in een religieuze sekte. Haar gezin trok constant van de ene plek naar de andere in de VS en ze leefden maar heel even in een ‘echt huis’ (‘Real House’ is het eerste nummer op Bright Future.)

Op haar 10de begon ze songs te schrijven. “Ik zag het meer als een vriendje, gezelschap”, zegt ze naar het einde van de maaltijd toe, terwijl ze een van haar vele koppen koffie ledigt. “Soms voel ik de nood om me daarvan te vergewissen: zit die 10-jarige nog in mij?”

Als tiener stopte ze met school om zich op de muziek te werpen. Een paar jaar later mocht ze na een auditie beginnen aan de Berklee College of Music in Boston en kreeg ze een beurs. Daar leerde ze Meek kennen. Later liepen ze elkaar opnieuw tegen het lijf toen ze beiden in Brooklyn woonden.

Met ook nog bassist Max Oleartchik en drummer James Krivchenia erbij begon Big Thief aan wat Lenker beschrijft als een oneindige cyclus van opnemen en touren: negen maanden per jaar, en dat zes jaar lang.

Het begon in 2016 met het album Masterpiece, dat lovende recensies oogstte en intense devotie opwekte bij een alsmaar aangroeiende schare fans, die zeer gewonnen waren voor de voortdurend wijzigende optredens (nooit dezelfde playlist) en de charmes van de tegencultuur. De band deed wat denken aan een gezelschap dat je leert kennen in een biovoedingswinkel en dat je meeneemt naar hun appartement om samen te koken.

Het deed allemaal charmant en spontaan aan, maar daaronder schuilde ook een ernstig soort virtuositeit. Alle bandleden hadden aan Berklee gezeten en vertoonden een telepathische muzikale connectie met elkaar gebaseerd op intense repetities en aangeboren talent.

Lenker, zo zegt Meek, “heeft een sterk onderzoekende relatie met haar gitaar, die, als je ze analyseert, supercomplex is. Maar voor haar is die heel intuïtief, en staat alles ten dienste van de song en de woorden.”

Maar de uitbouw van een indieband tot een betrouwbaar merk vergde enorm veel van Lenker, zowel emotioneel als fysiek. “Ik beleefde een turbulente, pijnlijke kindertijd”, zegt ze. “Ik schoof dat allemaal aan de kant als ik aan het werken was. Ik kon daar niet mee bezig zijn op tournee.”

Maar toen al die dingen terug naar boven kwamen, voelde dat naar eigen zeggen aan als tegen volle snelheid op een stenen muur knallen. “Ik kon, letterlijk, fysiek niet bewegen.”

In 2020, net nadat de coronapandemie had toegeslagen, werd ze opgenomen in een ziekenhuis. Sindsdien spant ze zich in om in te gaan tegen wat ze haar angst voor schaarste noemt, een overblijfsel uit haar verleden.

“Als tiener trad ik op voor een figuurlijke zak koffiebonen”, zegt ze. “Het voelde vreemd aan om niet bang te zijn dat het allemaal in elkaar zou kunnen stuiken. Maar ik ben er beter in geworden erop te vertrouwen dat het allemaal wel goed zal komen.”

Ze let beter op haar fysieke en geestelijke gezondheid, maar dat neemt niet weg dat ze zowat altijd songs aan het schrijven is. “Ik zat boordevol dingen die ik voor mezelf hield, en die moesten eruit”, zegt ze over Bright Future.

De plaat werd opgenomen in de herfst van 2022, na een turbulente periode bij Big Thief. In de zomer had de band plannen aangekondigd om in Israël op te treden, waar Oleartchik geboren werd en nog woont, maar die optredens werden geannuleerd na hevige reacties op sociale media.

Lenker begint er spontaan over en noemt het “naïef en niet goed overdacht” om te menen dat je zulke shows kunt doen zonder kritiek op te wekken. Ze zegt dat een band ten onder kan gaan aan dit soort interne onrust.

Uiteindelijk kwamen ze het te boven, na veel gesprekken en hulp van “mensen die slimmer zijn dan wij”. De vitriool die ze online over zich kreeg gaf Lenker een ongemakkelijk gevoel, maar evengoed is ze dankbaar omdat het voorval “me geleerd heeft dat ik altijd aan mezelf moet blijven werken”.

Ze legt zelf niet het verband, maar het lijkt duidelijk te zijn dat die houding doorklinkt op Bright Future. “Als ik werk met Big Thief, dan steek ik daar heel veel energie in – en komt ook dat totaal andere deel van me eruit”, zegt ze.

Zoeken naar rust

Haar vorige twee soloalbums, Songs en Instrumentals, samen uitgebracht in 2020, werden opgenomen vroeg in de coronalockdown. Ze waren het resultaat van “wanhoop” en “zwaar verdriet”, met betrekking tot zowel de wereld als haar persoonlijke leven.

Op Bright Future ging ze voor een meer ontspannen aanpak. “Rustig kan ook krachtig en intens zijn. Ik vind het fijn om gewoon te zitten en te spelen en niets te hoeven”, zegt ze. “Ik ging bewust op zoek naar het natuurlijke gevoel dat niets echt moet.”

Lenker nam Nick Hakim, Josefin Runsteen en Mat Davidson in de arm, multi-instrumentalisten met een imposant cv die ze beschouwt als vrienden. (Ze kent Hakim al sinds haar tienerjaren.) Voor de opnames van start gingen, zei ze tegen Weinrobe, die het album producete, dat ze niemand wilde opleggen wat ze moesten spelen. Elk arrangement werd op het moment zelf uitgewerkt.

“Het was gewoon zij en haar vrienden die samen muziek speelden”, zegt Weinrobe. “Er lag geen psychologische druk op het project. Er hing een pure sfeer van muzikanten onder elkaar, zonder dat we het gevoel hadden dat we in een opnamestudio zaten.”

Ze namen de plaat op in New England, waar Lenker en haar medewerkers de hele tijd verbleven. Ze gingen er wandelen in de bossen, kookten samen, luisterden samen naar platen van Joni Mitchell en Beverly Glenn-Copeland. “Ik denk niet dat iemand zijn telefoon had aanstaan”, zegt ze.

Lenker maakt geen onderscheid tussen de songs die ze voor zichzelf maakt en de songs die ze voor de band schrijft. ‘Vampire Empire’, al jaren op de playlist van Big Thief, komt op Bright Future terug in een snellere, uitgekledere versie.

De smachtende ballad ‘Free Treasure’ beroert diverse vormen van liefde, zegt ze: ouderlijke liefde, romantische liefde, de platonische liefde die ze voelde terwijl ze in Double Infinity zaten, zelfs de liefde voor haar hond Oso.

“Ik denk dat we daar in ons hart allemaal naar verlangen: echt gezien worden, het gevoel hebben dat er tijd voor je gemaakt wordt”, zegt ze. “Zelfs als iemand je maar vijf minuten kan geven, dan zijn dat vijf minuten die oneindig lijken. Als volwassene verlang ik daar nog naar.”

Een heel ander gevoel, merkt ze op, dan in een song van Big Thief uit de beginperiode, toen ze zong: “Real love makes your lungs black / Real love is a heart attack.”

“Iemand vinden die je dat geduld geeft, dat begrijp, die tijd, op een oprecht lieve manier – ik denk niet dat ik daar tien jaar geleden vatbaar voor was geweest”, zegt ze.

In New York bracht Lenker samen met Hakim een paar songs van Bright Future voor een select publiek in de Electric Lady Studios, ook al was er nog werk aan. “Maar het had iets speciaals omdat het heel aanwezig was”, zegt ze. “De imperfectie ervan paste hoe dan ook goed bij de plaat.”

Een deel van Lenkers eenvoud is dat haar songs iets hebben van een glazen scherm tussen haar en de ruimere wereld – fragiel, maar wel een manier om de dingen scherp te zien.

Sommige songs op Bright Future werden geschreven na specifieke pijnlijke ervaringen en specifieke liefdeskwellingen. Toch mikte ze op grotere dingen, waarop ze de aandacht van luisteraars wilde richten – dingen die verder gingen dan wat mensen van haar verwachten en hopen op te vangen over haar relaties.

“We vallen erin, niet wetende waar we vandaan komen en wat ons te wachten staat, zegt ze. “Ik weet alleen dat we alles en iedereen verliezen die we liefhebben. Het verbaast dus niet dat het leven zo hard is. Het enige wat ons rest is de toestand van ons hart en onze ziel. En dus is het mijn voornaamste doel nederiger, zachter en charmanter te worden.”

Bright Future verschijnt vrijdag bij 4AD. Adrianne Lenker speelt op 3 mei in het Koninklijk Circus in Brussel.

_{© The New York Times}