Elon Musk beheert een liefdadigheidsinstelling met miljarden dollars. Maar donaties dienen vooral zijn eigen belangen

Vóór maart 2021 had de liefdadigheidsstichting van Elon Musk nooit aangekondigd dat ze geld doneerde aan Cameron County, het arme gebied in het zuiden van Texas waar de SpaceX-lanceerplaats is gevestigd. Die maand explodeerde er op een ochtend, om 8.05 uur, een SpaceX-raket, waardoor het gebied bezaaid raakte met verwrongen metaal. De Musk Foundation begon om 9:27 uur lokale tijd met doneren. “Ik doneer 20 miljoen dollar aan de scholen van Cameron County en 10 miljoen aan de stad Brownsville voor stadsvernieuwing”, zei Musk op Twitter.

Musk, volgens Forbes de op een na rijkste persoon ter wereld, staat aan het hoofd van SpaceX, Tesla en andere grensverleggende technologiebedrijven. Hij beheert ook X, voorheen bekend als Twitter, waar hij vaak polariserende politieke en sociale opvattingen promoot. Tegelijkertijd runt hij een liefdadigheidsinstelling met miljarden dollars, middelen die een wereldwijde impact zouden kunnen hebben. Maar de filantropie van Musk is onregelmatig en grotendeels zelfzuchtig; ze zorgt ervoor dat hij in aanmerking komt voor enorme belastingvoordelen en ze helpt zijn bedrijven.

Sinds 2020 heeft hij zijn liefdadigheidsinstelling voorzien van een belastingaftrekbaar donatiebudget in de vorm van aandelen die op dat moment meer dat 7 miljard dollar waard waren, waardoor de stichting een van de grootste van de VS werd. De instelling heeft de afgelopen jaren echter nagelaten het absolute minimum te schenken dat door de wet wordt vereist om de belastingaftrek te rechtvaardigen, waardoor ze het risico loopt de Amerikaanse overheid een aanzienlijke boete te moeten betalen.

Musk is niet verplicht om een liefdadigheidsinstelling te hebben. Hij heeft al duidelijk gemaakt dat hij gelooft dat zijn winstgevende ondernemingen de wereld veel meer ten goede zullen komen dan welk filantropisch initiatief dan ook. Maar hij heeft wel degelijk een non-profit opgezet en deze voorzien van een belastingaftrekbaar giftenbudget, en dus was hij volgens de wet verplicht ervoor te zorgen dat zijn stichting het algemeen belang diende. Een analyse van The New York Times heeft aan het licht gebracht dat van de giften van de Musk Foundation in 2021 en 2022 ongeveer de helft ging naar instanties die een link hadden met Musk, een van zijn werknemers of een van zijn bedrijven.

Ad Astra

Musk en zijn jongere broer Kimbal richtten de Musk Foundation op in 2001, een jaar voor de verkoop van PayPal, het online betalingsbedrijf dat hij mee had opgericht, aan eBay voor 1,5 miljard dollar. Hij verdiende meer dan 175 miljoen dollar aan de verkoop en zou zijn stichting voorzien van ongeveer 2 miljoen dollar aan eBay-aandelen.

Tegen september 2014 bedroeg Musks nettovermogen volgens Forbes meer dan 10 miljard dollar. Maar hij gaf weinig aan zijn liefdadigheidsinstelling; dat jaar had zijn stichting 40.121 dollar. Dit stemde overeen met Musks publieke houding ten opzichte van filantropie. Zijn winstgevende bedrijven, zei hij, waren zijn manier om de wereld te veranderen. “Tesla heeft meer gedaan voor het milieu dan alle andere bedrijven samen”, zei hij vorig jaar op de DealBook-conferentie van The New York Times. “Als leider van dat bedrijf heb ik meer gedaan voor het milieu dan enig ander mens op aarde.”

Musk gebruikte zijn kleine stichting om groepen te helpen die persoonlijk met hem verbonden waren, waaronder een voedselorganisatie gerund door zijn broer. Hij bekostigde zo ook een ‘Temple of Whollyness’ die in brand werd gestoken op het Burning Man-festival van 2013, een jaarlijks evenement dat hij vaak bijwoont.

Hij richtte ook zijn eigen non-profitschool op, genaamd Ad Astra, die nieuwe manieren zou verkennen om wiskunde en wetenschap te onderwijzen. Maar ook die school moest een persoonlijk doel dienen; in het eerste jaar waren vijf van de veertien leerlingen zijn eigen kinderen. “Vriendelijkheid en enthousiasme om te leren (en ouders hebben die bij SpaceX werkten) waren de enige criteria voor toelating”, schreef Joshua Dahn, de eerste directeur van de school.

Ad Astra verhuisde later naar het hoofdkantoor van SpaceX in Hawthorne, Californië, en had op een gegeven moment meer dan vijftig leerlingen. Ongeveer de helft van hen was familie van SpaceX-werknemers, aldus Dahn. Het contract van Dahn stipuleerde zelfs dat de intellectuele eigendom die hij ontwikkelde op de school voor de helft eigendom zou zijn van Musk.

Musk schonk in 2016 voor 254 miljoen dollar aan Tesla-aandelen aan zijn stichting, maar er was nog steeds geen coherent beleid. De Musk Foundation doneerde 10 miljoen dollar aan OpenAI en Musk heeft in het kader van een recente rechtszaak tegen de organisatie en zijn oprichters gezegd dat hij persoonlijk nog eens 34 miljoen aan het bedrijf heeft geschonken. Eerder heeft hij gezegd dat hij ongeveer 100 miljoen dollar aan OpenAI heeft gegeven.

Op 5 juli 2018 kwam Musk in contact met Amariyanna ‘Mari’ Copeny, een jeugdactiviste in Flint, Michigan, die hem vroeg om fietsen voor lokale kinderen en schoon water voor haar gemeente, die met een watervoorzieningscrisis kampte. Minder dan een week later tweette Musk dat hij het nodige geld zou verstrekken om de watervoorziening in elk huis in Flint in orde te brengen.

Karen Williams Weaver, een Democraat die destijds burgemeester van Flint was, zegt dat de stad Musk vroeg zich in eerste instantie te richten op het helpen van scholen. De Musk Foundation doneerde ongeveer 1 miljoen dollar aan scholen om waterfilters te installeren en laptops te kopen voor leerlingen. Musk gaf ook 125.000 dollar aan een liefdadigheidsorganisatie die verbonden was met Copeny en die tot doel had de kinderen van Flint te helpen.

Flint vroeg om veel meer. Het stuurde Musk een vier pagina’s tellende brief waarin hem werd gevraagd nieuwe waterinfrastructuur te financieren. Het vroeg ook om een onderzoekscentrum of productiefaciliteit in de stad te openen. Weinig van die wensen werden vervuld. Tesla stuurde een bedrijfsontwikkelingsexpert en Musk overwoog kort om een ​​zelfrijdende AI-faciliteit in de stad te plaatsen. Hij bezocht ook Flint en de school van Copeny. Maar Tesla opende er nooit een kantoor. En sinds medio 2019 heeft de Musk Foundation geen verdere giften aan Flint gemeld.

Donatietekort van 234 miljoen

Aan het einde van 2021 had Musk een probleem. Hij had voor 25 miljard dollar aan Tesla-aandelen verkregen via een bonusmechanisme, maar dat kwam met een prijs. “Ik zal dit jaar meer dan 11 miljard dollar aan belastingen betalen”, postte hij later.

De Amerikaanse belastingwetgeving geeft leidinggevenden met enorme hoeveelheden aandelen van hun bedrijven een manier om hun rekening te verlagen: liefdadigheid. Musk kon aandelen van Tesla schenken aan een non-profitorganisatie en een belastingaftrek krijgen op basis van de waarde van de aandelen.

In oktober van dat jaar had Musk openlijk geflirt met het idee van een megagift. Op Twitter schreef hij dat als het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties kon beschrijven hoe het geld zou worden besteed, hij Tesla-aandelen zou verkopen en het programma 6 miljard dollar zou geven. Het VN-programma antwoordde met een plan, maar Musk doneerde niets. In plaats daarvan gaf hij geld aan zijn eigen stichting: 5 miljoen Tesla-aandelen, destijds 5,7 miljard dollar waard. De gift verdrievoudigde de activa van de Musk Foundation. Belastingexperts stellen dat dit Musk geholpen heeft om zich voor meer dan 2 miljard dollar aan belastingen te besparen.

Meer donaties van Musk betekenden meer verantwoordelijkheid voor zijn stichting. De Amerikaanse belastingwetgeving vereist dat alle stichtingen elk jaar 5 procent van hun activa doneren. De stichting nam geen betaald personeel aan om die nieuwe norm te halen. Matilda Simon, een van de werknemers van het familiekantoor van Musk, tevens een van de drie vrijwillige bestuursleden van de stichting, verhoogde haar werklast van 0 uur naar 0,1 uur, of zes minuten per week, volgens belastingaangiften. De twee andere vrijwilligers bij de stichting - Musk en Jared Birchall, die als hoofd van het familiekantoor van Musk helpt bij het beheren van zijn vermogen - meldden dat ze elk een uur per week werkten.

In 2021 had de Musk Foundation 41 miljoen te weinig gedoneerd om aan het vereiste minimum te komen, blijkt uit belastingaangiften. In 2022 werd de 5-procentgrens met een marge van liefst 193 miljoen niet gehaald. Eind 2022 werd een tekort van 234 miljoen opgetekend, het op drie na grootste tekort van alle stichtingen in de VS, stelt Cause IQ, een bedrijf dat liefdadigheid analyseert.

Een deel van het geld dat de Musk Foundation in die jaren weggaf, ging naar groepen zonder duidelijke connectie met de bedrijven van Musk. De stichting gaf bijvoorbeeld 112 miljoen dollar aan de XPRIZE Foundation, voor onderzoekers die kooldioxide uit de atmosfeer en oceanen halen. En ze gaf 10 miljoen dollar aan de University of Texas om trends in de menselijke bevolking te bestuderen.

Maar andere bedrijven die giften kregen, lagen dicht bij de eigen belangen van Musk. De Musk Foundation gaf bijvoorbeeld 5 miljoen dollar aan een programma van de VN dat landen helpt bij het vaststellen welke plattelandsscholen internettoegang nodig hebben. In ten minste twee gevallen werden landen vervolgens klanten van Musk en sloten ze hun scholen aan op zijn Starlink-satellietdienst. Een van de grootste giften - 55 miljoen dollar - was voor een van de klanten van SpaceX: Jared Isaacman, een miljardair uit Pennsylvania, die in 2021 een ruimtereis charterde op een SpaceX-raket. Isaacman zei dat de vlucht 200 miljoen dollar zou opleveren voor het St. Jude Children’s Research Hospital; een van de vier plaatsen op de vlucht zou worden verloot.

Geld voor Texas

Vanaf eind 2020 begon Musk zijn zakelijke activiteiten van Californië naar Texas te verplaatsen en zijn liefdadigheid ging mee. Ad Astra verhuisde naar een locatie in de buurt van de lanceerplaats van het bedrijf in Zuid-Texas. De campus verrees achter beveiligingspoorten op een SpaceX-eigendom. Op de campus is vandaag de dag geen school te zien, alleen een beveiligingsbeambte in een pick-uptruck en borden met de tekst ‘Privéterrein. Verboden toegang’.

Musk heeft ook 100 miljoen dollar van zijn stichting geschonken aan een opstartende liefdadigheidsinstelling in Texas genaamd ‘The Foundation’, die zegt dat ze scholen wil oprichten en uiteindelijk ook een universiteit. Deze instelling wordt gerund door Birchall, het hoofd van Musks familiekantoor, en twee leiders bij zijn accountantskantoor.

Grondregistraties laten zien dat de nieuwe liefdadigheidsinstelling een lege vennootschap heeft gebruikt om een perceel van 40 hectare nabij Bastrop te kopen. De grond ligt op twee minuten afstand van een 110 woningen tellende wijk die een van Musks bedrijven, een tunnelstart-up genaamd The Boring Co., bouwt voor zijn eigen werknemers. Online-vacatures geven aan dat ze van plan zijn deze zomer een nieuwe Ad Astra-school te openen.

In Zuid-Texas gebruikte Musk zijn stichting ook om de reputatie van SpaceX te herstellen na de raketontploffing van 2021. Een paar dagen voor de explosie was Musk naar het kantoor van de hoogst gekozen functionaris in Cameron County gegaan, Eddie Treviño Jr., een Democraat, om te klagen. Musk vond dat de county, de thuisbasis van het Boca Chica-lanceercomplex van SpaceX, te langzaam was met het goedkeuren van vergunningen en andere verzoeken.

Na de explosie begonnen de donaties die Treviño had gevraagd binnen te stromen, maar het geld kwam niet van SpaceX, het kwam van de Musk Foundation. De stichting gaf minstens 18 miljoen dollar aan lokale scholen en betaalde ook voor het opknappen van het stoffige centrum van Brownsville. Het resultaat was dat er meer chique restaurants kwamen - zoals Le Rêve, Brownsvilles eerste Franse bistro - op het moment dat Musk probeerde werknemers te verleiden daarheen te verhuizen. De burgemeester van Brownsville stelt dat Musks stichting tot nu toe slechts om en bij de 4,5 miljoen dollar heeft gegeven van de 10 miljoen die hij in 2021 voor het opknapwerk had beloofd.

Maar als het doel van Musk was om het imago van zijn bedrijf op te poetsen in Brownsville, dan lijken de donaties te hebben geholpen. “Hij heeft aan elke organisatie in Brownsville geld gegeven: onze daklozenopvang, het bestuur, de scholen”, aldus Jessica Tetreau, lid van het gemeentebestuur. Een nieuwe muurschildering in het centrum van Brownsville toont de oude bezienswaardigheden van de stad - de kathedraal, de dierentuin, het strand - naast de nieuwste: het complex van SpaceX. De naam van de organisatie die de muurschildering heeft helpen te betalen staat onderaan links: The Musk Foundation.

_{© The New York Times}