Zij stierven door terreur: 57 slachtoffers van aanslagen herdacht, voor het eerst ook Mathieu Fisher en Xavier Legrand

Exact 57 namen werden er vanmorgen voorgelezen. Allemaal slachtoffers van terreuraanslagen in ons land of Belgische slachtoffers van aanslagen in het buitenland. De slachtoffers van de aanslagen in Maalbeek en Zaventem uiteraard, maar ook bijvoorbeeld die van de aanslag op het Joods Museum, de aanslag in Brussel in oktober vorig jaar, de aanslag in Hudson Park River in New York of de aanslag die het leven kostte aan politieagent Thomas Monjoie. 

In de lijst stonden voor het eerst ook alle 35 namen van de dodelijke slachtoffers van de aanslagen van 22 maart 2016. Waarom nu pas? Op het terreurproces vorig jaar werden nog 3 extra slachtoffers erkend. Zij stierven in de maanden of jaren na de aanslagen, aan kanker, zelfdoding of euthanasie. Maar elke keer was er een link met de bommen. De naam van Shanti De Corte - die in mei 2022 overleed - werd vorig jaar al een keer genoemd. De namen van Xavier Legrand en Mathieu Fisher werden vanmorgen voor het eerst hier uitgesproken. 

Deze portretten zijn een herwerking van een artikel dat onze redactie schreef nadat ze door het hof van assisen officieel erkend werden als slachtoffer. 

Xavier Legrand raakte zwaargewond toen de bom afging in de metro in Maalbeek. Hij droeg nog een gewonde vrouw weg, en verloor vervolgens zelf het bewustzijn door zijn verwondingen. "Hij was echt heel dicht bij de aanslag. Ik weet niet in welk stuk van de wagon hij stond, maar hij is heel zwaar geraakt", vertelde zijn zoon Youri tijdens het proces. 

Op het moment van de aanslagen wist hij al dat hij uitgezaaide darmkanker had. "Verschillende chemokuren hadden niet geholpen", pleitte Carine Doutrelepont, advocate van zijn twee zonen. Als laatste redmiddel kreeg hij nog een medicijn toegediend, met "uitzonderlijke resultaten".

"Zijn overlevingskansen waren volgens de dokters verdrievoudigd", klinkt het. De kanker leek onder controle. Alleen: het medicijn had zware bijwerkingen, zo kreeg hij er bloedingen door en konden verwondingen minder goed genezen. Na de aanslagen moest de behandeling een tijdlang noodgedwongen stopgezet worden. 

De kanker keerde genadeloos terug. Vlak na de aanslagen, in het ziekenhuis, was hij nog strijdvaardig. Zo bestaat er een foto van hem: zwaargewond, maar lachend, met zijn twee vingers in de lucht. "Hij was creatief, elegant, charismatisch. Zijn bijnaam was 'superman', door zijn bovenmenselijke weerbaarheid en kracht", omschrijft Doutrelepont hem.

"Maar zijn strijd tegen de kanker was helemaal anders geworden. Hij was echt razend, hij begreep niet waarom zijn behandeling niet kon doorgaan. Voor zijn dokters moet het ook erg moeilijk geweest zijn om die keuze te maken tussen zijn verwondingen genezen en zijn kanker onder controle houden", vertelt zijn zoon. 

Op 28 oktober 2017 overleed hij. "Hij heeft nog een jaar en zeven maanden geleefd zonder medicatie, met medicatie had dat minstens twee tot vier jaar langer kunnen zijn", pleitte zijn advocate. Voor zijn twee zonen is de erkenning als dodelijk slachtoffer belangrijk. "Ondanks alles bleef hij een vechter, en dat voorbeeld proberen we te volgen."

"Xavier Legrand zat in het tweede metrostel. Hij had kanker maar moest verschillende maanden stoppen met zijn behandeling en dat had een grote impact", is de redenering van het hof geweest om hem te erkennen als slachtoffer. 

Mathieu Fisher stond op de luchthaven van Zaventem, op amper 10 meter van waar de eerste bom afging. De advocaat van zijn zonen noemt het een mirakel dat hij de aanslag overleefde. "Gelukkig voor hem stonden er nog andere mensen tussen hem en de bom. Zij overleefden het niet, maar hun lichamen beschermden hem", pleitte advocaat Nicolas Estienne op het proces. 

In het ziekenhuis zagen ze alleen oppervlakkige verwondingen én stelden ze gehoorschade vast. Dat zou hem de weken en maanden die volgden zwaar parten spelen. "Hij kreeg last van tinnitus, zware oorsuizingen. Op den duur sliep hij nog maar drie uur per nacht. De man was bovendien al psychisch kwetsbaar voor de aanslagen. Hij had een paar jaar eerder een burn-out gehad, en er was een bipolaire stoornis bij hem vastgesteld. Als iemand die al zo fragiel is, getroffen wordt door een aanslag, dan is de schade extra groot."

Hij stierf uiteindelijk op 18 april 2021, door zelfdoding. Ook bij hem ziet zijn advocaat een link tussen de aanslag en zijn overlijden. "De man had last van posttraumatische stress, angstaanvallen, hij verloor zijn vertrouwen in iedereen en ging zich sociaal isoleren. Zijn dood is minstens gedeeltelijk het gevolg van de aanslag."

Dat bevestigt het hof nu. "Mathieu Fisher was aanwezig op de luchthaven, daarna had hij permanent last. Hij had het heel moeilijk dat er andere mensen gestorven waren en hij niet."

Shanti De Corte (toen 17) stond in de vertrekhal van Zaventem, klaar om op eindejaarsreis naar Rome te vertrekken. De bommen zouden daar anders over beslissen. En vanaf dat moment zou niks nog hetzelfde zijn. "Die dag heeft haar gekraakt", vertelde haar moeder vorig jaar aan VRT NWS. "Ze heeft zich daarna nooit meer veilig gevoeld." 

Angst- en paniekaanvallen, zware medicatie, een depressie, opnames in de psychiatrie en verschillende zelfmoordpogingen volgden. "Shanti is altijd blijven hopen op een leefbaar leven. Maar het was een strijd die ze niet kon winnen." In een brief schreef ze ooit: "Ik ga slapen met de hoop dat ik niet meer wakker word, en ik sta op met de teleurstelling dat ik nog leef."

Uiteindelijk kwam de vraag tot euthanasie, die ze op 7 mei 2022 ook kreeg. "Ik ben als laatste bij haar gegaan. Ik denk eigenlijk dat ik niet veel speciaals gezegd heb, gewoon dat ik haar graag zie."

Volgens de advocate van de familie is er een duidelijk verband tussen de aanslag en haar overlijden. "Ze gaf zichzelf vóór de aanslagen 7 op 10 voor geluk. Na de aanslagen was dat nog 2 op 10. Voor de aanslagen is ze nooit opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis, na de aanslagen bracht ze de helft van de tijd daar door."

Die redenering heeft het hof gevolgd. "Er is een oorzakelijk verband met de aanslagen. Daarna had ze een enorme posttraumatische stress, en volgden verschillende zelfmoordpogingen. Uiteindelijk overleed ze na euthanasie."