Wat als ik examens heb? En hoe weet ik wat ik moet doen in het stemhokje? 5 vragen nu er ook voor tieners een opkomstplicht is

In 2021 besliste ons land om het stemrecht voor het Europees Parlement uit te breiden en jongeren van 16 en 17 jaar ook de kans te geven om te gaan stemmen op 9 juni. Hun komst naar het stemhokje was initieel niet verplicht, zoals dat bij stemmers van 18 jaar of ouder wel het geval is.

Gisteren raakte bekend dat 16- en 17-jarigen dan toch verplicht naar het stembureau moeten voor de Europese verkiezingen. Sindsdien heeft onze redactie honderden vragen binnengekregen van ongeruste tieners en hun ouders. We beantwoorden de meest gestelde vragen.

Bij de Europese verkiezingen verkiezen we het Europees Parlement. Daarin zitten - of zetelen - in totaal 720 parlementsleden, die alle Europese lidstaten vertegenwoordigen. Elk land mag een bepaald aantal mensen afvaardigen, afhankelijk van de bevolkingsgrootte.

Er wordt bij de zetelverdeling wel rekening gehouden met kleinere landen als België, zodat ook wij voldoende vertegenwoordigd worden. Daarom heeft ons land - met 22 parlementsleden voor 11,5 miljoen inwoners - maar een derde minder parlementsleden dan een groot land als Spanje - met 63 parlementsleden voor 47 miljoen inwoners.

België wordt in Europa dus vertegenwoordigd door 22 parlementsleden. De Nederlandstalige Belgen kunnen 13 zetels verdelen, de Franstaligen 8 zetels, en de Duitstaligen 1.

Vlamingen kunnen enkel op Nederlandstalige politici stemmen. Brusselaars moeten kiezen of ze op Nederlandstalige of Franstalige kandidaten stemmen. De meeste lijsttrekkers - de personen op wie je kan stemmen - zijn intussen bekend. Een overzicht van de Europese lijsttrekkers vind je hier.

Als je nog niet weet hoe, waar of wanneer je gaat stemmen, moet je je geen zorgen maken. Ten laatste 15 dagen voor de verkiezingen krijg je per post een oproepingsbrief. Daarin staat op welke locatie in je gemeente je precies moet zijn. Dat is vaak in het lokale buurthuis, cultuurcentrum, school of sporthal in je gemeente.

De gemeente zet ook richturen op de oproepingsbrieven om wachttijden te vermijden. Je bent niet verplicht om op deze uren te gaan stemmen, maar het wordt wel sterk aangeraden door de overheid. Online stemmen gaat niet. Je zal dus fysiek naar het stemhokje in je gemeente moeten.

Als je op 9 juni aankomt bij je stembureau gaat het als volgt: je gaat binnen in het stemhokje, doet het gordijntje toe en voor jou zie je ofwel een stemcomputer, ofwel een groot stemformulier liggen. Elke Vlaamse partij heeft daarop een lijst met kandidaten staan voor het Europees Parlement.

Je mag maar op 1 partij stemmen, en dus geen verschillende partijen combineren. Als je digitaal stemt, gaat dat ook niet, maar op papier bijvoorbeeld wel. Als je dat doet, dan is je stem ongeldig. Binnen die ene lijst per partij mag je wel verschillende politici aanduiden. Zo kies je dus wie volgens jou in dat Europees Parlement moet belanden.

Omdat je - zoals aangegeven - in Vlaanderen niet op Waalse politici kan stemmen, zal je die ook niet op je stembrief of -computer zien staan. In Brussel is dat anders, want daar mag je zelf kiezen of je uit de Nederlandstalige of uit de Franstalige partijen wil kiezen.

Daarnaast kan je ook blanco stemmen. Dan stem je voor geen enkele kandidaat. Bij de zetelverdeling wordt er geen rekening gehouden met deze stemmen. 

In zowat de helft van de Vlaamse gemeenten en alle Brusselse gemeenten wordt er elektronisch (op de computer) gestemd. In de andere helft van de Vlaamse gemeenten gebeurt het op papier. Ontdek hier hoe dat zit in jouw gemeente.

Nog een belangrijke tip: neem altijd je identiteitskaart en je oproepingsbrief (die je via de post zal ontvangen) mee.

Ja. Je hebt opkomstplicht, dus dat betekent dat je in principe naar het stemhokje moet gaan. Maar de verkiezingen van 9 juni vallen natuurlijk pal in de examenperiode. Voor veel studenten en jongeren is het dus soms niet evident om te gaan stemmen. Het kan ook zijn dat je op de dag van de verkiezingen ziek bent.

In dat geval kan je volmacht geven aan iemand om in jouw plaats te gaan stemmen. Dat moet niet noodzakelijk familie zijn. Jongeren van 16 en 17 jaar worden daarin hetzelfde behandeld als meerderjarige kiezers.

Een minderjarige kiezer kan een volmacht geven aan een Belgische kiezer, maar zal zelf enkel een volmacht kunnen uitoefenen voor een andere minderjarige kiezer. Volmacht geven doe je via een formulier. Meer info daarover vind je hier.

Bij meerderjarigen geldt dat als je helemaal niet komt opdagen, je volgens de wet strafbaar bent en een boete kan krijgen van 40 tot 80 euro. In de praktijk wordt dat zelden tot nooit bestraft. Of dat ook voor minderjarigen het geval gaat zijn is nog niet zeker.

Tenslotte vragen heel wat ouders zich af of hun minderjarige zoon of dochter in juni moet gaan stemmen of niet. De regel is simpel: als je 16 jaar of ouder bent voor of op de verkiezingsdag op 9 juni, moet je gaan stemmen voor de Europese verkiezingen.

Dat geldt voor de duidelijkheid tot op de dag van de verkiezingen: word je op 9 juni nog 16, dan moet je gaan stemmen. Blaas je na de verkiezingsdag nog 16 kaarsjes uit, kan je niet gaan stemmen.